Mataio 25
25
Imbi sihan bât nombot nombot hârok yan Yesuŋe hâum sâop.
1Yesuŋe sâp patoen âwurem gewuawân Anitâŋe menenekmâ ikŋan katnenekbuap yakât den âlâen hâum yuwu sâop. “Lok sihan âlâŋe imbi membuap yâkât pat kuwaŋgiwi. Otmu ya taka membom sâm den katmu takaop. Yamâ imbi membuap yakât bukulipŋe bâtnombot nombot hârok menduhuakmâ ari mâtâwân kinmâ mambotbaŋgiwi. 2-4Otmu yâk yeŋgâlen gâtŋe imbi mome yamâ biwiyeŋe golâek manmâ lambe otmu lambe toŋe yâhâp yâhâp miakmâ ariwi. Yâhâ imbi mome âlâmâ biwi pâlâmŋe manbi yakât otmâ lambeyeŋe ya toŋe saŋ sâop. Otmu lambe toŋe gurâ ki kâsikum miakmâ ariwi. 5Yawu manŋetâ sâp kâlewâk otmu amangât yekmu iwi.
6Im tatŋetâ omoŋ derepŋan lok yaŋe takaop. Takamu kapi yakât mâtâpgât galemŋe kinop yaŋe ekmâ ekyongop. “Wa, aman aman. Imbi pat kuwaŋgiwi lok ya takawo. Yakât otmâ yahatmâ ari penewaŋgiŋet.” 7Yawu sâm mândiyekmu yahatmâ ariwi. Yawu otmâ lambeyeŋe toŋe orowâk mem manbiŋe tipiŋe âlâ sem talop ya meŋetâ laŋinŋe pato olop. 8Yawu otŋetâmâ bukulipyeŋaŋe yuwu sâwi. “O, nenâmâ lambe toŋe bia. Yakât otmâ nombotŋe gâim ningiŋet.” sâm ulityongowi. 9Sâŋetâ sâwi. “Bia, to yu dopnenŋanâk miain. Yawu gârâmâ yeŋak aŋgim bero emetŋehen ari puluhum miakmâ takaŋet.” 10Yawu sâŋetâ aŋgim bero emetŋehen ba ariwi. Ari yaken manŋetâ bukulipyeŋaŋe ge lok ya penawaŋgiŋetâ orowâk emet kâlehen yâhâ gahatŋe maŋgum sot newi.
11Nem tatŋetâ imbi nombotŋe ya belângen taka yuwu sâwi. “O, lok pato, gahatŋe meningirâ kâlehen gane.” 12Sâŋetâ sâop. “Bia, ba ariŋet. Nâ ki nâŋgâyiŋgian. Yen wonân gâtŋe?” Yawu sâm watyehop.
13Yakât topŋe yuwu sâmune nâŋgâŋet. Nâ sâp girawuân takawom ya yen ki naŋgai. Yakât otmâ galemahom heŋgeŋgum nâhât sen dâi dâi otmâ mannomai.
Lok hilâm ihi, konam yakât topŋe
(Luka 19:11-27)
14Otmu den âlâen hâum sâmune nâŋgâŋet. Lok âlâŋe kapi kâlepŋehen ariwe sâm âi loklipŋe yongonmu gaŋetâ yuwu sâm ekyongop. “Senŋe âlâlâ tatnihiap yu galemgum mannomai.” Yawu sâop. 15Yawu sâm âi loklipŋe tewetsenŋe mem dopyeŋan âlâku ikŋiâk ikŋiâk yiŋgiop yamâ yuwu. Âlâmâ 5,000 kina yakât dop waŋmu miop. Âlâmâ 2,000 kina yakât dop waŋmu miop. Bâiŋeâmâ 1,000 kina yakât dop waŋmu miop. Yawu yiŋgim yaŋak pilâyekmâ ariop. 16Yâhâ 5,000 kina yakât dop miopŋeâmâ âi topŋe topŋe tuhum yan 5,000 kina âlâkuâk tâtâem miop. Ya mem menduhumu 10,000 kina yakât dop olop. 17Otmu 2,000 kina yakât dop miopŋe âi topŋe topŋe tuhumu 2,000 kina dop âlâ tetemu 4,000 kina yakât dop olop. 18Yâhâ 1,000 kina yakât dop miopŋe âi ki tuhuop. Yâkŋeâmâ tewetsenŋe ya mem itâ hambuŋan mânuŋmâ tuŋgu topŋan katmu in tatmâ gaop.
19Otmu patoyeŋaŋe sâp kâlep manmâ âwurem takaop. Taka âi loklipŋe tewetsenŋe yiŋgiop ya yongonmu gaŋetâ âlâku ikŋiâk ikŋiâk yuwu sâm âiyongop. “Tewetsenŋe yiŋgiwan yaŋe mem âi tuhuŋetâ amon teteap?” Yawu sâm âi yongop. 20Yâhâ lok 5,000 kina miopŋeâmâ 5,000 kina yâhâpŋe teteop ya mem ga yuwu sâm ekuop. “Lok pato, gâŋe 5,000 kina nihion yaŋe mem âi tuhumune âlâku 5,000 kina teteop.” Yawu sâm bâtŋan kalop. 21Bâtŋan katmu patoŋaŋe yuwu sâm ekuop. “Âi mendâ âiloŋgo oap. Yakât otmâ tepne heroŋe nâŋgâm âi âlâ torokatmâ gihimune galemguwuat.” Yawu sâop.
22Yawu sâmu arimu lok 2,000 kina miopŋe ga ekuop. “Lok pato, gâŋe 2,000 kina nihion yaŋe mem âi tuhumune âlâku 2,000 kina teteop.” 23Yawu sâm waŋmu sâop. “Âi mendâ âiloŋgo oap. Yakât otmâ tepne heroŋe nâŋgâm âi âlâ torokatmâ gihimune galemguwuat.” Yawu sâop.
24Yawu sâmu arimu lok 1,000 miopŋe ga ekuop. “Lok pato, gâhât topge nâŋgâm heŋgeŋguan. Gâ lok sâtŋe. Lok âlâ me âlâŋe gâhât nep kâmetŋetâ âlemap yamâ gikahâk nemat. Yawu otmat yakât sâŋetâ nâŋgâman. 25Yakât otmâmâ gâhât kiŋgitnahât otmâ tewetsenŋe nihion ya biatgihimap sâm itâ hambuŋan mânuŋmâ katmune tatmâ gamap.” Yu mem yawu sâm waŋop.
26-27Sâmu sâop. “Gâ lok konam. Nâhât topne emelâk naŋgat. Lok âlâ me âlâŋe nâhât nep kâmetŋetâ âlemap yamâ ninahâk neman. Yakât otmâ gâŋe tewetsenŋe gihiwan yu mem kât emetŋan katdâ tatmu tewetsenŋe âlâkuâk teteop mâne gâŋe mem bâtnan katdâ ârândâŋ otbâp. 28Yawu ki olon yakât yuwu naŋgan. Bukuhaŋe 5,000 kina mem kinsapŋe nâhât tem lâum âi torokatmâ tuhum gap. Yakât otmâ gâhât bâtgambâ 1,000 kina yu mem bukuhe waŋbom. 29Yakât yuwu sâmune nâŋgâŋet. Anitâŋe lok âlâ me âlâ âi sâm yiŋgimu biwiyeŋaŋe kepeim tuhumai yâhâmâ tâtâem mâmâŋe otyiŋgimu âiloŋgoâk tuhumai. Yawu gârâmâ lok âlâ me âlâ âi sâm yiŋgimu ki tuhumai yâhâmâ betyongomap. 30Yakât otmâ lok konam imap yu watŋetâ yaehen ge hemgât pat manmâ hâhiwin nâŋgâm hu halak tuhumbisâp.” Yawu sâop.
Yesuŋe âwurem ge mem kâsip misip tuhunenekbuap.
31Yesuŋe den âlâ torokatmâ yuwu sâop. “Âwurem ge mem kâsipyongomune komot yâhâp otŋetâ matŋe yiŋgiwom yakât sâwe. Anitâŋe yâhâpŋe hâŋgânnohomu purik sâm gewom yanâmâ aŋelolipne kerek meyekmune yeŋgât den sâm hâreyiŋginomgât genom. 32Yakât otmâ den âlâen hâum yuwu sâwe. Lama otmu noniŋ konohân kinŋetâ galemŋe hohetyeŋan ba kinmâ mem ketetyekbuap. Ketetyekmu yan lama komot ikŋiâk otmu noniŋ komot ikŋiâk kinnomai. 33Nâŋe dop yawuâk lohimbi kerek mem ketetyekbom. Nombotŋe nine pat mannomai yamâ bonângen katyekbom, otmu nombotŋe hemgât pat mannomai yamâ kanehen katyekbom. 34-36Otmu nine lohimbi Anitâŋe hân himbim ki kalowân yan manman kârikŋahât pat kuyiŋgiop yâhâmâ yuwu sâm ekyongowom. “Nâ sotgât muwan yanâmâ um nihiŋetâ newan. Me tohât hâŋ hâŋâk nehop yanâmâ osom nihiŋetâ newan. Me yeŋgâlen pup takawan yanâmâ buku otnihiwi. Me kundat tetenihiop yanâmâ tihitne otbi. Me senŋe âlâlâhât umburuk otban yanâmâ tânnohowi. Me papatolipnaŋe pâi emetŋan mem katnekŋetâ tatban yan nâhât tepyeŋe nâŋgâm buku otnihiwi. Yawu otnihiminiwi yakât awoŋne tihit amboŋaŋe manman kârikŋan katyekmu manmâ yâhânomai.” Yawu sâm ekyongowom.
37Ekyongomune sânomai. “Lok pato, gâŋe den eknongoat yu nâŋgâmunŋe ki keterakningiap. Sâp girawuân sotgât, me tohât, me âlâlâhât sârâ buku otgihiwin? 38Me sâp girawuân nengâlen takarâ pupŋe gekmâ yan buku otgihiwin? 39Me pâi emetŋan talon yan, me kundat umatŋe topŋe topŋe tetehihiowân nen yawu tângohowin? Nenâmâ yawu ki otgihiwin naŋgain.” Yawu sânomai.
40Sâŋetâ sâwom. “Yeŋe nâhât komolân gâtŋe âlâ me âlâ geheŋe manbi ya tânyongowi. Yawu otbi yamâ yâk otyiŋgiain sâm nâ otnihiwi.” Yawu sâwom.
41-43Yawu sâm ekyongom benŋe kanehen kinnomai ya yuwu sâm ekyongowom. “Nâŋe sotgât po nihimu manban yan ki um nihiŋetâ newan. Me tohât hâŋ hâŋâk nehop yan ki osom nihiŋetâ newan. Me yeŋgâlen pup takawan yan dâinekmâ emetyeŋan yâhâ ki katnekbi. Me senŋe âlâlâhât umburuk otbanân ki tânohowi. Me kundat umatŋe tetenihiop, me pâi emetŋan mem katnekŋetâ tatban yan gurâ ki taka buku otnihiwi. Yawu otnihiminiwi yakât Anitâŋe emelâk kâlâpgât pat kuyiŋgimu tap. Yeŋe pilânekmâ Satan otmu hoŋ bawalipŋe yeŋgâlen torokatmâ orowâk tatŋetâ kâlâpŋe seyekmu hâhiwin nâŋgâm yâhâmbisâi.”
44Yawu sâm ekyongomune yâkŋe yuwu sâm buiaknomai. “Sâp girawuân gâŋe sotgât, me tohât, me senŋe âlâlâhât sârâ ki tângohowin? Me sâp girawuân nengâlen pup takarâ emelan ki dâihekmâ yâhâ katgekbin. Me kundat tetehihiowân, me pâi emetŋan katgekŋetâ talonân yan ki tângohowin? Yakât sârâ nâŋgâneâyâ.”
45Yawu sâm buiakŋetâmâ yuwu sâwom. “Yeŋe nâhât komolân gâtŋe âlâ me âlâ geheŋe manbi ya ki tânyongowi. Yawu otbi yamâ yâk otyiŋgiain sâm nâ otnihiwi.” Yawu sâwom. 46Yawu sâm hâpunmâ pilâyekmune kâlâp pato sem kilik kilik sâm kinmawân kioŋnomai. Yâhâ lohimbi nombotŋe nâhât pat mansai yamâ meyekmune nine manmanân torokatmâ ya ambokum heroŋ maroŋ manmâ yâhâmbisâi.” Yawu sâop.
Currently Selected:
Mataio 25: spl
Highlight
Share
Copy
Want to have your highlights saved across all your devices? Sign up or sign in
© 1986, Wycliffe Bible Translators, Inc. All rights reserved.
Mataio 25
25
Imbi sihan bât nombot nombot hârok yan Yesuŋe hâum sâop.
1Yesuŋe sâp patoen âwurem gewuawân Anitâŋe menenekmâ ikŋan katnenekbuap yakât den âlâen hâum yuwu sâop. “Lok sihan âlâŋe imbi membuap yâkât pat kuwaŋgiwi. Otmu ya taka membom sâm den katmu takaop. Yamâ imbi membuap yakât bukulipŋe bâtnombot nombot hârok menduhuakmâ ari mâtâwân kinmâ mambotbaŋgiwi. 2-4Otmu yâk yeŋgâlen gâtŋe imbi mome yamâ biwiyeŋe golâek manmâ lambe otmu lambe toŋe yâhâp yâhâp miakmâ ariwi. Yâhâ imbi mome âlâmâ biwi pâlâmŋe manbi yakât otmâ lambeyeŋe ya toŋe saŋ sâop. Otmu lambe toŋe gurâ ki kâsikum miakmâ ariwi. 5Yawu manŋetâ sâp kâlewâk otmu amangât yekmu iwi.
6Im tatŋetâ omoŋ derepŋan lok yaŋe takaop. Takamu kapi yakât mâtâpgât galemŋe kinop yaŋe ekmâ ekyongop. “Wa, aman aman. Imbi pat kuwaŋgiwi lok ya takawo. Yakât otmâ yahatmâ ari penewaŋgiŋet.” 7Yawu sâm mândiyekmu yahatmâ ariwi. Yawu otmâ lambeyeŋe toŋe orowâk mem manbiŋe tipiŋe âlâ sem talop ya meŋetâ laŋinŋe pato olop. 8Yawu otŋetâmâ bukulipyeŋaŋe yuwu sâwi. “O, nenâmâ lambe toŋe bia. Yakât otmâ nombotŋe gâim ningiŋet.” sâm ulityongowi. 9Sâŋetâ sâwi. “Bia, to yu dopnenŋanâk miain. Yawu gârâmâ yeŋak aŋgim bero emetŋehen ari puluhum miakmâ takaŋet.” 10Yawu sâŋetâ aŋgim bero emetŋehen ba ariwi. Ari yaken manŋetâ bukulipyeŋaŋe ge lok ya penawaŋgiŋetâ orowâk emet kâlehen yâhâ gahatŋe maŋgum sot newi.
11Nem tatŋetâ imbi nombotŋe ya belângen taka yuwu sâwi. “O, lok pato, gahatŋe meningirâ kâlehen gane.” 12Sâŋetâ sâop. “Bia, ba ariŋet. Nâ ki nâŋgâyiŋgian. Yen wonân gâtŋe?” Yawu sâm watyehop.
13Yakât topŋe yuwu sâmune nâŋgâŋet. Nâ sâp girawuân takawom ya yen ki naŋgai. Yakât otmâ galemahom heŋgeŋgum nâhât sen dâi dâi otmâ mannomai.
Lok hilâm ihi, konam yakât topŋe
(Luka 19:11-27)
14Otmu den âlâen hâum sâmune nâŋgâŋet. Lok âlâŋe kapi kâlepŋehen ariwe sâm âi loklipŋe yongonmu gaŋetâ yuwu sâm ekyongop. “Senŋe âlâlâ tatnihiap yu galemgum mannomai.” Yawu sâop. 15Yawu sâm âi loklipŋe tewetsenŋe mem dopyeŋan âlâku ikŋiâk ikŋiâk yiŋgiop yamâ yuwu. Âlâmâ 5,000 kina yakât dop waŋmu miop. Âlâmâ 2,000 kina yakât dop waŋmu miop. Bâiŋeâmâ 1,000 kina yakât dop waŋmu miop. Yawu yiŋgim yaŋak pilâyekmâ ariop. 16Yâhâ 5,000 kina yakât dop miopŋeâmâ âi topŋe topŋe tuhum yan 5,000 kina âlâkuâk tâtâem miop. Ya mem menduhumu 10,000 kina yakât dop olop. 17Otmu 2,000 kina yakât dop miopŋe âi topŋe topŋe tuhumu 2,000 kina dop âlâ tetemu 4,000 kina yakât dop olop. 18Yâhâ 1,000 kina yakât dop miopŋe âi ki tuhuop. Yâkŋeâmâ tewetsenŋe ya mem itâ hambuŋan mânuŋmâ tuŋgu topŋan katmu in tatmâ gaop.
19Otmu patoyeŋaŋe sâp kâlep manmâ âwurem takaop. Taka âi loklipŋe tewetsenŋe yiŋgiop ya yongonmu gaŋetâ âlâku ikŋiâk ikŋiâk yuwu sâm âiyongop. “Tewetsenŋe yiŋgiwan yaŋe mem âi tuhuŋetâ amon teteap?” Yawu sâm âi yongop. 20Yâhâ lok 5,000 kina miopŋeâmâ 5,000 kina yâhâpŋe teteop ya mem ga yuwu sâm ekuop. “Lok pato, gâŋe 5,000 kina nihion yaŋe mem âi tuhumune âlâku 5,000 kina teteop.” Yawu sâm bâtŋan kalop. 21Bâtŋan katmu patoŋaŋe yuwu sâm ekuop. “Âi mendâ âiloŋgo oap. Yakât otmâ tepne heroŋe nâŋgâm âi âlâ torokatmâ gihimune galemguwuat.” Yawu sâop.
22Yawu sâmu arimu lok 2,000 kina miopŋe ga ekuop. “Lok pato, gâŋe 2,000 kina nihion yaŋe mem âi tuhumune âlâku 2,000 kina teteop.” 23Yawu sâm waŋmu sâop. “Âi mendâ âiloŋgo oap. Yakât otmâ tepne heroŋe nâŋgâm âi âlâ torokatmâ gihimune galemguwuat.” Yawu sâop.
24Yawu sâmu arimu lok 1,000 miopŋe ga ekuop. “Lok pato, gâhât topge nâŋgâm heŋgeŋguan. Gâ lok sâtŋe. Lok âlâ me âlâŋe gâhât nep kâmetŋetâ âlemap yamâ gikahâk nemat. Yawu otmat yakât sâŋetâ nâŋgâman. 25Yakât otmâmâ gâhât kiŋgitnahât otmâ tewetsenŋe nihion ya biatgihimap sâm itâ hambuŋan mânuŋmâ katmune tatmâ gamap.” Yu mem yawu sâm waŋop.
26-27Sâmu sâop. “Gâ lok konam. Nâhât topne emelâk naŋgat. Lok âlâ me âlâŋe nâhât nep kâmetŋetâ âlemap yamâ ninahâk neman. Yakât otmâ gâŋe tewetsenŋe gihiwan yu mem kât emetŋan katdâ tatmu tewetsenŋe âlâkuâk teteop mâne gâŋe mem bâtnan katdâ ârândâŋ otbâp. 28Yawu ki olon yakât yuwu naŋgan. Bukuhaŋe 5,000 kina mem kinsapŋe nâhât tem lâum âi torokatmâ tuhum gap. Yakât otmâ gâhât bâtgambâ 1,000 kina yu mem bukuhe waŋbom. 29Yakât yuwu sâmune nâŋgâŋet. Anitâŋe lok âlâ me âlâ âi sâm yiŋgimu biwiyeŋaŋe kepeim tuhumai yâhâmâ tâtâem mâmâŋe otyiŋgimu âiloŋgoâk tuhumai. Yawu gârâmâ lok âlâ me âlâ âi sâm yiŋgimu ki tuhumai yâhâmâ betyongomap. 30Yakât otmâ lok konam imap yu watŋetâ yaehen ge hemgât pat manmâ hâhiwin nâŋgâm hu halak tuhumbisâp.” Yawu sâop.
Yesuŋe âwurem ge mem kâsip misip tuhunenekbuap.
31Yesuŋe den âlâ torokatmâ yuwu sâop. “Âwurem ge mem kâsipyongomune komot yâhâp otŋetâ matŋe yiŋgiwom yakât sâwe. Anitâŋe yâhâpŋe hâŋgânnohomu purik sâm gewom yanâmâ aŋelolipne kerek meyekmune yeŋgât den sâm hâreyiŋginomgât genom. 32Yakât otmâ den âlâen hâum yuwu sâwe. Lama otmu noniŋ konohân kinŋetâ galemŋe hohetyeŋan ba kinmâ mem ketetyekbuap. Ketetyekmu yan lama komot ikŋiâk otmu noniŋ komot ikŋiâk kinnomai. 33Nâŋe dop yawuâk lohimbi kerek mem ketetyekbom. Nombotŋe nine pat mannomai yamâ bonângen katyekbom, otmu nombotŋe hemgât pat mannomai yamâ kanehen katyekbom. 34-36Otmu nine lohimbi Anitâŋe hân himbim ki kalowân yan manman kârikŋahât pat kuyiŋgiop yâhâmâ yuwu sâm ekyongowom. “Nâ sotgât muwan yanâmâ um nihiŋetâ newan. Me tohât hâŋ hâŋâk nehop yanâmâ osom nihiŋetâ newan. Me yeŋgâlen pup takawan yanâmâ buku otnihiwi. Me kundat tetenihiop yanâmâ tihitne otbi. Me senŋe âlâlâhât umburuk otban yanâmâ tânnohowi. Me papatolipnaŋe pâi emetŋan mem katnekŋetâ tatban yan nâhât tepyeŋe nâŋgâm buku otnihiwi. Yawu otnihiminiwi yakât awoŋne tihit amboŋaŋe manman kârikŋan katyekmu manmâ yâhânomai.” Yawu sâm ekyongowom.
37Ekyongomune sânomai. “Lok pato, gâŋe den eknongoat yu nâŋgâmunŋe ki keterakningiap. Sâp girawuân sotgât, me tohât, me âlâlâhât sârâ buku otgihiwin? 38Me sâp girawuân nengâlen takarâ pupŋe gekmâ yan buku otgihiwin? 39Me pâi emetŋan talon yan, me kundat umatŋe topŋe topŋe tetehihiowân nen yawu tângohowin? Nenâmâ yawu ki otgihiwin naŋgain.” Yawu sânomai.
40Sâŋetâ sâwom. “Yeŋe nâhât komolân gâtŋe âlâ me âlâ geheŋe manbi ya tânyongowi. Yawu otbi yamâ yâk otyiŋgiain sâm nâ otnihiwi.” Yawu sâwom.
41-43Yawu sâm ekyongom benŋe kanehen kinnomai ya yuwu sâm ekyongowom. “Nâŋe sotgât po nihimu manban yan ki um nihiŋetâ newan. Me tohât hâŋ hâŋâk nehop yan ki osom nihiŋetâ newan. Me yeŋgâlen pup takawan yan dâinekmâ emetyeŋan yâhâ ki katnekbi. Me senŋe âlâlâhât umburuk otbanân ki tânohowi. Me kundat umatŋe tetenihiop, me pâi emetŋan mem katnekŋetâ tatban yan gurâ ki taka buku otnihiwi. Yawu otnihiminiwi yakât Anitâŋe emelâk kâlâpgât pat kuyiŋgimu tap. Yeŋe pilânekmâ Satan otmu hoŋ bawalipŋe yeŋgâlen torokatmâ orowâk tatŋetâ kâlâpŋe seyekmu hâhiwin nâŋgâm yâhâmbisâi.”
44Yawu sâm ekyongomune yâkŋe yuwu sâm buiaknomai. “Sâp girawuân gâŋe sotgât, me tohât, me senŋe âlâlâhât sârâ ki tângohowin? Me sâp girawuân nengâlen pup takarâ emelan ki dâihekmâ yâhâ katgekbin. Me kundat tetehihiowân, me pâi emetŋan katgekŋetâ talonân yan ki tângohowin? Yakât sârâ nâŋgâneâyâ.”
45Yawu sâm buiakŋetâmâ yuwu sâwom. “Yeŋe nâhât komolân gâtŋe âlâ me âlâ geheŋe manbi ya ki tânyongowi. Yawu otbi yamâ yâk otyiŋgiain sâm nâ otnihiwi.” Yawu sâwom. 46Yawu sâm hâpunmâ pilâyekmune kâlâp pato sem kilik kilik sâm kinmawân kioŋnomai. Yâhâ lohimbi nombotŋe nâhât pat mansai yamâ meyekmune nine manmanân torokatmâ ya ambokum heroŋ maroŋ manmâ yâhâmbisâi.” Yawu sâop.
Currently Selected:
:
Highlight
Share
Copy
Want to have your highlights saved across all your devices? Sign up or sign in
© 1986, Wycliffe Bible Translators, Inc. All rights reserved.