Juan 1
1
SI HESU-KRISTO NAK IMAW KAG INGTATAWAG NAK BISAYA
1Sa kauna-unahan, bag-o pa matuga kag tanan ay haley katong usa nak gingtatawag nak Bisaya. Katong Bisaya ay kaibahan it Dios ag katong Bisaya ay Dios.#1:1 Basaha ra sa Hen. 1:1,3,26. 2Tuna pang gador it kato Sida ay haley kaibahan it Dios.
3Tanang bagay ay natuga parayan sa Ida, ag waya't aber niong natuga kung buko parayan sa Ida. 4Sida kag inghalinan it kabuhi, ag kag kabuhi nak kali ay kag Iwag nak nagpapahadag sa katawuhan. 5Kali kag nagpapahadag sa karuymanan ag inding gador kali mapirdi it karuymanan.
6Inggwa it usang tawo nak ingsugo it Dios nak kag ngayan ay Juan. 7Sida ay ingsugo pramas magpamatuor tungor riling Iwag, agor parayan sa ida pagpamatuor kag tanang tawo ay magtu-o. 8Buko si Juan kaling Iwag kundi sida yang kag ingsugo pramas magpamatuor tungor riling Iwag. 9Kag matuor nak Iwag nak nagpapahadag sa tanang katawuhan ay imaw Sida katong nag-abotey sa kalibutan.
10Nagpali Sida sa kalibutan, pero aber kag tanan ay natuga parayan sa Ida, waya gihapon Sida gikilay-a it mga tawo. 11Nagpali Sida sa Ida sariling banwa, pero waya ra Sida gibatuna it Ida mga kasimanwa. 12Ugaling kag tanang mga nagbaton ag nagtu-o sa Ida ay imaw kag ingtaw-an it karapatan nak maging mga anak it Dios. 13Sinra ay naging anak it Dios buko parayan sa inghihimo it mag-asawa, buko dahil sa hanrom yang it yawas ag buko ra dahil sa gingplano it tawo nak magkainggwa it anak, kundi parayan mismo sa kabubut-on it Dios.
14Ag kaling Bisaya ay naging tawo, ag sa malip-ot nak panahon ay nagpangabuhi Sida nak kaibahan nato. Nakita nato kag Ida kahimayaan nak imaw kag kahimayaan it bugtong nak Anak it Dios, halin sa Tatay. Sida ay maado nak gador ag kag Ida gingbisaya ay puro matuor.
15Nagpamatuor si Juan tungor sa Ida it katong ingbantala nida nak, “Sida kag ako gingpapatungran it katong nagsiling ako sa inro tong una nak, ‘Sida nak paabuton nak kasunor nako ay mas yabaw kisa sa ako, kumo Sida ay rahinaey bag-o pa ako matawo.’ ”
16Halin sa kabuganaan it Ida kaaduhan, kitang tanan nak nagtutu-o sa Ida ay perming nakakabaton it pagpakamaado nak waya't pagkaubos. 17Kag Kasuguan ay ingta-o sa ato it Dios parayan kang Moises, pero kag kaaduhan ag kamatuuran ay napasa-ato parayan kang Hesu-Kristo. 18Waya pang gador it tawong nakakita sa Dios, kundi kag bugtong nak Anak yang it Dios, nak Dios ra, nak perming asa Ida tupar ay imaw kag nagpakilaya sa Ida.
SI JUAN NAK MANUGBAWTISMO AG MGA UNANG DISIPULOS
Kag Pagpamatuor ni Juan nak Manugbawtismo
(Mateo 3:3,11-12; Markos 1:2-3; Lukas 3:4,16)
19Usang beses, inggwa't mga saserdote ag mga manugbulig sa Templo halin sa lahi ni Levi, nak nagpagto kang Juan. Sinra ay ingsugo it mga pinuno it mga lahi it Hudyo sa Herusalem nak pangutan-on si Juan kung siong gador sida. 20Waya sida nahadlok nak mag-uma it kaklaruhan, kada nagsiling sida, “Buko ako kag ingpromisang Kristo.”
21Ag ingpangutana ninra si Juan, “Kung buko, ay sin-o ikaw? Ikaw baga si Propeta Elias?”
Nagsabat si Juan, “Buko!”
Gingpangutana ray ninra sida, “Ikaw baga katong Propeta nak amo gingpapaabot nak mapali sa kalibutan?”
Sabat nida, “Buko!”
22Ngani, sida ay inra ray ingpangutana it tuyar, “Ay si-o talaga ikaw? Sabta kami agor inggwa kami it isiling sa mga nagsugo sa amo. Ni-o kag imo masisiling tungor sa imo sarili?”
23Nagsabat si Juan, “Ako kag katuparan it gingsiling ni Propeta Isaias it katong una pa nak inggwa't usang nagbabantala it makusog sa mayangkag nak kabukiran, ‘Tadlunga kag arayanan it Gino-o.’ ”#1:23 Isa. 40:3.
24Kag nagsugo diling mga nagpangutana kang Juan ay mga Pariseo, 25ag nagpangutana ray sinra, “Kung buko ikaw kag ingpromisang Kristo, o si Elias, o kung buko man ay katong ingpromisang Propeta ay asing nagbabawtismo ka sa mga tawo?”
26Ingsabat sinra ni Juan, “Ingbabawtismuhan nako kamo sa tubi, pero sa inro tunga ay nagtitinrog kag usang waya pa ninro nakikilaya. 27Imaw Sida katong gingsiling nako sa inro nak inggwa it usang paabuton, nak aber maghubar it higot it Ida sandalyas ay buko ako angay.”
28Kali ay natabo sa Betanya sa tabok it Suba it Jordan, kung hariin nagbabawtismo si Juan.
Kag Pag-abot it Kordero it Dios
29Pagkaaga, nakita ni Juan nak Manugbawtismo si Hesus nak nagpapayungot sa ida, ag nagsiling sida, “Muyati ninro, haley kag Kordero it Dios,#1:29 Basaha ra sa Hen. 22:13; Exo. 12:5-7,12-13 ag Isa. 53:7. nak amatyon bilang inughalar nak imaw kag mabaoy it kasal-anan it tanang katawuhan! 30Sida kag Ako gingpapatungran it katong nagsiling ako sa inro tong una nak, ‘Katong tawo nak paabuton nak kasunor nako ay mas yabaw kisa sa ako, kumo Sida ay rahinaey bag-o pa ako matawo.’ 31Ako mismo ay waya't ayam kung siong gador Sida. Kag ako yang ayam ay nagpaali ako nak nagbabawtismo sa tubi agor Sida ay ipakilaya pati sa ato nasyon nak Israel.”
32-33Masunor, nagpamatuor si Juan kung ni-o kag ida nakita. Siling nida, “It kato waya pa ako it ayam kung siong gador Sida. Pero kag Dios nak nagsugo sa ako agor magbawtismo sa tubi ay nagsiling, ‘Kung Sin-o kag imo makita nak ababaan ag atiniran it Ispirito Santo ay imaw kag mabawtismo it Ispirito Santo.’ Ag nakita ngani nako kag Ispirito Santo nak pay tuyar sa usang salumpati nak nagbaba halin sa langit ag nagtiner kang Hesus. 34Matuor nakita nak gador kina nako, ag ako ingpapamatuuran nak Sidang gador kag Anak it Dios.”
Kag Pagsunor Kang Hesus it Ida Unang mga Disipulos
35Pagkaaga, rahagto ray si Juan nak Manugbawtismo kaibahan kag ruha sa ida mga manugsunor. 36Nakita nida si Hesus nak nagrarayan ag nagsiling sida, “Muyati-o, imaw Sida kag Kordero it Dios!”
37Narunggan kali it katong ruha nidang manugsunor ag nagsunor sinra kang Hesus. 38Nagsauli si Hesus ag nakita Nida nak sinra ay nagsusunor sa Ida, ag nagpangutana Sida, “Pariin kamo, ni-o kag inro ginghahanap?”
Sabat ninra sa Ida, “Rabay, hariin Ikaw gidadayon?” Kag gustong bisayahon it “Rabay” ay “Maestro.”
39Nagsiling si Hesus sa inra, “Maley, nunot kamo agor matutunrugan ninro.”
Nagnunot ngani sinra ag nakita ninra kag Ida gingdadayunan. Ag tong adlaw nak kato, ruto yangey sinra gidayon dahil it kato ay bandang alas kwatroy it hapon.
40Usa raha sa ruha nak nakarungog kang Juan ag nagsunor kang Hesus ay si Andres. Sida ay hali it usa pang naging disipulo ni Hesus nak kag ngayan ay si Simon Pedro. 41Pagkatapos, kag unang inghimo ni Andres ay ginghanap nida kag ida maguyáng nak si Simon, ag ging-umaan nak, “Nakitaey namo kag Mesiyas!” Sa bisayang Griyego kag “Mesiyas” ay “Kristo.” 42Ag gingnunot sida ni Andres kang Hesus.
Ingmuyatan sida ni Hesus ag nagsiling, “Kag imoy ngayan ngasing ay Simon nak anak ni Juan. Tuna ngasing atawagon kang Sepas.” Sa bisayang Griyego kali ay “Pedro” nak kag gustong silinggon ay “bato.”
Kag Pagtawag ni Hesus kana Felipe ag Natanael
43Pagkaaga, nagdisider si Hesus nak magbalik pa-probinsya it Galileya. Ida inghanap anay katong usang tawo nak kag ngayan ay Felipe ag nagsiling Sida, “Maley, sunor sa Ako.”
44Kaling si Felipe ay taga-Betsayda nak imaw ra kag banwa nina Andres ag Pedro. 45Ginghanap ray ni Felipe kag usang tawo nak kag ngayan ay Natanael. Ag ida ingsiling sida, “Nakitaey namo kag gingpapatungran sa Kasuguan ni Moises, ag imaw ra sa suyat it mga Propeta. Kato yaki ay si Hesus nak taga-Nazaret,#1:45 Kag banwa it Nazaret ay waya yaki namitlang sa Yumang Kasuyatan. Ag aber kag bisaya nak “taga-Nazaret” (o “Nazarenhon”) ay waya namitlang sa pagbisaya it mga propeta. Sa isip it karamuang mga maayam sa Bibliya kag pag-istar ni Hesus sa Nazaret ay katuparan it inra mga ingbisaya nak kag ingpromisang Kristo ay asikwayon ag atrataron it mayain. Makikita nato sa Juan 1:46 nak kag inra paggamit it bisayang “taga-Nazaret” ay inra inggagamit bilang pag-insulto kang Hesus. Ugaling, inggwa it ibang mga maayam sa Bibliya nak nagsisiling nak kag bisayang “Nazaret” ay halin sa Hebreo nak “netser” nak kag gustong bisayahon ay “sanga” (Basaha sa Jer. 23:5; Zac. 3:8 ag Isa. 11:1-2.) nak kag ingpapatungran it kali ay kag ingpromisang Kristo. nak anak ni Jose.”
46Nagsiling si Natanael, “Asi, inggwa't maadong tawo nak mahalin sa Nazaret!”
Nagsabat si Felipe, “Maley, muyati anay ngani.”
47Pagkakita ni Hesus kang Natanael nak nagpapayungot sa Ida, siling Nida, “Muyati, hali kag usang matuor nak Israelinhon nak buko radaon kag kabubut-on!”
48Napasiling sa Ida si Natanael, “Asing kilaya Nimo ako?”
Nagsabat si Hesus, “Bag-o pa ikaw tawagon ni Felipe, tong ruto ikaw sa nayayanrungan it puno it igos, nakitaey ka Nako.”
49Nagsabat si Natanael, “Rabay, Ikaw nak gador kag Anak it Dios! Ikaw kag ginghuhuyat nak Hari it Israel!”
50Gingsabat sida ni Hesus, “Dahil yang baga rahang Ako gingsiling nak nakita ka Nako sa nayayanrungan it puno it igos, ikaw ay nagpatey? Mas makatitingaya pang mga bagay kag imo makikita kisa raha!” 51Ag nagsiling pa Sida sa inra, “Matuor talaga kaling Ako ingsisiling sa inro, makikita ninrong abrido kag langit, ag kag mga anghel it Dios ay nagsasaka ag nagpipilhig sa Ako nak dati pa ay ingtatawagey nak Anak it Tawo.”#1:51 Kag tawag nak “Anak it Tawo” ay nabaoy sa Dan. 7:13-14. It kato nakita ni Daniel kag usa sa hitsura it tawo nak kaibahan it Dios sa langit.
Currently Selected:
Juan 1: bnoNTgnex
Highlight
Share
Copy
Want to have your highlights saved across all your devices? Sign up or sign in
© Wycliffe Bible Translators, Inc. All rights reserved.
Juan 1
1
SI HESU-KRISTO NAK IMAW KAG INGTATAWAG NAK BISAYA
1Sa kauna-unahan, bag-o pa matuga kag tanan ay haley katong usa nak gingtatawag nak Bisaya. Katong Bisaya ay kaibahan it Dios ag katong Bisaya ay Dios.#1:1 Basaha ra sa Hen. 1:1,3,26. 2Tuna pang gador it kato Sida ay haley kaibahan it Dios.
3Tanang bagay ay natuga parayan sa Ida, ag waya't aber niong natuga kung buko parayan sa Ida. 4Sida kag inghalinan it kabuhi, ag kag kabuhi nak kali ay kag Iwag nak nagpapahadag sa katawuhan. 5Kali kag nagpapahadag sa karuymanan ag inding gador kali mapirdi it karuymanan.
6Inggwa it usang tawo nak ingsugo it Dios nak kag ngayan ay Juan. 7Sida ay ingsugo pramas magpamatuor tungor riling Iwag, agor parayan sa ida pagpamatuor kag tanang tawo ay magtu-o. 8Buko si Juan kaling Iwag kundi sida yang kag ingsugo pramas magpamatuor tungor riling Iwag. 9Kag matuor nak Iwag nak nagpapahadag sa tanang katawuhan ay imaw Sida katong nag-abotey sa kalibutan.
10Nagpali Sida sa kalibutan, pero aber kag tanan ay natuga parayan sa Ida, waya gihapon Sida gikilay-a it mga tawo. 11Nagpali Sida sa Ida sariling banwa, pero waya ra Sida gibatuna it Ida mga kasimanwa. 12Ugaling kag tanang mga nagbaton ag nagtu-o sa Ida ay imaw kag ingtaw-an it karapatan nak maging mga anak it Dios. 13Sinra ay naging anak it Dios buko parayan sa inghihimo it mag-asawa, buko dahil sa hanrom yang it yawas ag buko ra dahil sa gingplano it tawo nak magkainggwa it anak, kundi parayan mismo sa kabubut-on it Dios.
14Ag kaling Bisaya ay naging tawo, ag sa malip-ot nak panahon ay nagpangabuhi Sida nak kaibahan nato. Nakita nato kag Ida kahimayaan nak imaw kag kahimayaan it bugtong nak Anak it Dios, halin sa Tatay. Sida ay maado nak gador ag kag Ida gingbisaya ay puro matuor.
15Nagpamatuor si Juan tungor sa Ida it katong ingbantala nida nak, “Sida kag ako gingpapatungran it katong nagsiling ako sa inro tong una nak, ‘Sida nak paabuton nak kasunor nako ay mas yabaw kisa sa ako, kumo Sida ay rahinaey bag-o pa ako matawo.’ ”
16Halin sa kabuganaan it Ida kaaduhan, kitang tanan nak nagtutu-o sa Ida ay perming nakakabaton it pagpakamaado nak waya't pagkaubos. 17Kag Kasuguan ay ingta-o sa ato it Dios parayan kang Moises, pero kag kaaduhan ag kamatuuran ay napasa-ato parayan kang Hesu-Kristo. 18Waya pang gador it tawong nakakita sa Dios, kundi kag bugtong nak Anak yang it Dios, nak Dios ra, nak perming asa Ida tupar ay imaw kag nagpakilaya sa Ida.
SI JUAN NAK MANUGBAWTISMO AG MGA UNANG DISIPULOS
Kag Pagpamatuor ni Juan nak Manugbawtismo
(Mateo 3:3,11-12; Markos 1:2-3; Lukas 3:4,16)
19Usang beses, inggwa't mga saserdote ag mga manugbulig sa Templo halin sa lahi ni Levi, nak nagpagto kang Juan. Sinra ay ingsugo it mga pinuno it mga lahi it Hudyo sa Herusalem nak pangutan-on si Juan kung siong gador sida. 20Waya sida nahadlok nak mag-uma it kaklaruhan, kada nagsiling sida, “Buko ako kag ingpromisang Kristo.”
21Ag ingpangutana ninra si Juan, “Kung buko, ay sin-o ikaw? Ikaw baga si Propeta Elias?”
Nagsabat si Juan, “Buko!”
Gingpangutana ray ninra sida, “Ikaw baga katong Propeta nak amo gingpapaabot nak mapali sa kalibutan?”
Sabat nida, “Buko!”
22Ngani, sida ay inra ray ingpangutana it tuyar, “Ay si-o talaga ikaw? Sabta kami agor inggwa kami it isiling sa mga nagsugo sa amo. Ni-o kag imo masisiling tungor sa imo sarili?”
23Nagsabat si Juan, “Ako kag katuparan it gingsiling ni Propeta Isaias it katong una pa nak inggwa't usang nagbabantala it makusog sa mayangkag nak kabukiran, ‘Tadlunga kag arayanan it Gino-o.’ ”#1:23 Isa. 40:3.
24Kag nagsugo diling mga nagpangutana kang Juan ay mga Pariseo, 25ag nagpangutana ray sinra, “Kung buko ikaw kag ingpromisang Kristo, o si Elias, o kung buko man ay katong ingpromisang Propeta ay asing nagbabawtismo ka sa mga tawo?”
26Ingsabat sinra ni Juan, “Ingbabawtismuhan nako kamo sa tubi, pero sa inro tunga ay nagtitinrog kag usang waya pa ninro nakikilaya. 27Imaw Sida katong gingsiling nako sa inro nak inggwa it usang paabuton, nak aber maghubar it higot it Ida sandalyas ay buko ako angay.”
28Kali ay natabo sa Betanya sa tabok it Suba it Jordan, kung hariin nagbabawtismo si Juan.
Kag Pag-abot it Kordero it Dios
29Pagkaaga, nakita ni Juan nak Manugbawtismo si Hesus nak nagpapayungot sa ida, ag nagsiling sida, “Muyati ninro, haley kag Kordero it Dios,#1:29 Basaha ra sa Hen. 22:13; Exo. 12:5-7,12-13 ag Isa. 53:7. nak amatyon bilang inughalar nak imaw kag mabaoy it kasal-anan it tanang katawuhan! 30Sida kag Ako gingpapatungran it katong nagsiling ako sa inro tong una nak, ‘Katong tawo nak paabuton nak kasunor nako ay mas yabaw kisa sa ako, kumo Sida ay rahinaey bag-o pa ako matawo.’ 31Ako mismo ay waya't ayam kung siong gador Sida. Kag ako yang ayam ay nagpaali ako nak nagbabawtismo sa tubi agor Sida ay ipakilaya pati sa ato nasyon nak Israel.”
32-33Masunor, nagpamatuor si Juan kung ni-o kag ida nakita. Siling nida, “It kato waya pa ako it ayam kung siong gador Sida. Pero kag Dios nak nagsugo sa ako agor magbawtismo sa tubi ay nagsiling, ‘Kung Sin-o kag imo makita nak ababaan ag atiniran it Ispirito Santo ay imaw kag mabawtismo it Ispirito Santo.’ Ag nakita ngani nako kag Ispirito Santo nak pay tuyar sa usang salumpati nak nagbaba halin sa langit ag nagtiner kang Hesus. 34Matuor nakita nak gador kina nako, ag ako ingpapamatuuran nak Sidang gador kag Anak it Dios.”
Kag Pagsunor Kang Hesus it Ida Unang mga Disipulos
35Pagkaaga, rahagto ray si Juan nak Manugbawtismo kaibahan kag ruha sa ida mga manugsunor. 36Nakita nida si Hesus nak nagrarayan ag nagsiling sida, “Muyati-o, imaw Sida kag Kordero it Dios!”
37Narunggan kali it katong ruha nidang manugsunor ag nagsunor sinra kang Hesus. 38Nagsauli si Hesus ag nakita Nida nak sinra ay nagsusunor sa Ida, ag nagpangutana Sida, “Pariin kamo, ni-o kag inro ginghahanap?”
Sabat ninra sa Ida, “Rabay, hariin Ikaw gidadayon?” Kag gustong bisayahon it “Rabay” ay “Maestro.”
39Nagsiling si Hesus sa inra, “Maley, nunot kamo agor matutunrugan ninro.”
Nagnunot ngani sinra ag nakita ninra kag Ida gingdadayunan. Ag tong adlaw nak kato, ruto yangey sinra gidayon dahil it kato ay bandang alas kwatroy it hapon.
40Usa raha sa ruha nak nakarungog kang Juan ag nagsunor kang Hesus ay si Andres. Sida ay hali it usa pang naging disipulo ni Hesus nak kag ngayan ay si Simon Pedro. 41Pagkatapos, kag unang inghimo ni Andres ay ginghanap nida kag ida maguyáng nak si Simon, ag ging-umaan nak, “Nakitaey namo kag Mesiyas!” Sa bisayang Griyego kag “Mesiyas” ay “Kristo.” 42Ag gingnunot sida ni Andres kang Hesus.
Ingmuyatan sida ni Hesus ag nagsiling, “Kag imoy ngayan ngasing ay Simon nak anak ni Juan. Tuna ngasing atawagon kang Sepas.” Sa bisayang Griyego kali ay “Pedro” nak kag gustong silinggon ay “bato.”
Kag Pagtawag ni Hesus kana Felipe ag Natanael
43Pagkaaga, nagdisider si Hesus nak magbalik pa-probinsya it Galileya. Ida inghanap anay katong usang tawo nak kag ngayan ay Felipe ag nagsiling Sida, “Maley, sunor sa Ako.”
44Kaling si Felipe ay taga-Betsayda nak imaw ra kag banwa nina Andres ag Pedro. 45Ginghanap ray ni Felipe kag usang tawo nak kag ngayan ay Natanael. Ag ida ingsiling sida, “Nakitaey namo kag gingpapatungran sa Kasuguan ni Moises, ag imaw ra sa suyat it mga Propeta. Kato yaki ay si Hesus nak taga-Nazaret,#1:45 Kag banwa it Nazaret ay waya yaki namitlang sa Yumang Kasuyatan. Ag aber kag bisaya nak “taga-Nazaret” (o “Nazarenhon”) ay waya namitlang sa pagbisaya it mga propeta. Sa isip it karamuang mga maayam sa Bibliya kag pag-istar ni Hesus sa Nazaret ay katuparan it inra mga ingbisaya nak kag ingpromisang Kristo ay asikwayon ag atrataron it mayain. Makikita nato sa Juan 1:46 nak kag inra paggamit it bisayang “taga-Nazaret” ay inra inggagamit bilang pag-insulto kang Hesus. Ugaling, inggwa it ibang mga maayam sa Bibliya nak nagsisiling nak kag bisayang “Nazaret” ay halin sa Hebreo nak “netser” nak kag gustong bisayahon ay “sanga” (Basaha sa Jer. 23:5; Zac. 3:8 ag Isa. 11:1-2.) nak kag ingpapatungran it kali ay kag ingpromisang Kristo. nak anak ni Jose.”
46Nagsiling si Natanael, “Asi, inggwa't maadong tawo nak mahalin sa Nazaret!”
Nagsabat si Felipe, “Maley, muyati anay ngani.”
47Pagkakita ni Hesus kang Natanael nak nagpapayungot sa Ida, siling Nida, “Muyati, hali kag usang matuor nak Israelinhon nak buko radaon kag kabubut-on!”
48Napasiling sa Ida si Natanael, “Asing kilaya Nimo ako?”
Nagsabat si Hesus, “Bag-o pa ikaw tawagon ni Felipe, tong ruto ikaw sa nayayanrungan it puno it igos, nakitaey ka Nako.”
49Nagsabat si Natanael, “Rabay, Ikaw nak gador kag Anak it Dios! Ikaw kag ginghuhuyat nak Hari it Israel!”
50Gingsabat sida ni Hesus, “Dahil yang baga rahang Ako gingsiling nak nakita ka Nako sa nayayanrungan it puno it igos, ikaw ay nagpatey? Mas makatitingaya pang mga bagay kag imo makikita kisa raha!” 51Ag nagsiling pa Sida sa inra, “Matuor talaga kaling Ako ingsisiling sa inro, makikita ninrong abrido kag langit, ag kag mga anghel it Dios ay nagsasaka ag nagpipilhig sa Ako nak dati pa ay ingtatawagey nak Anak it Tawo.”#1:51 Kag tawag nak “Anak it Tawo” ay nabaoy sa Dan. 7:13-14. It kato nakita ni Daniel kag usa sa hitsura it tawo nak kaibahan it Dios sa langit.
Currently Selected:
:
Highlight
Share
Copy
Want to have your highlights saved across all your devices? Sign up or sign in
© Wycliffe Bible Translators, Inc. All rights reserved.