Luk 12
12
Etuɔtɔng na Ɛkia nsam
(Mat 10:26,27)
1Ka ngara yi ntakpa ɛbɔngɔ amagba, ajɔ afan anyɛggɛ atɛ. Jisɔs agbɔmba ajam naragha na asɔgba ɛyɛ, si: “Ma baba na yist a#12:1 yist ejo ji ene brɛk ato Bafarisi, anɛ ba anyim njam ɛba. 2Jaji erem ji abonobono munu ji erighi ribi, sɛ ji abibi ji anɛ arighi gbɛrɛ. 3Ejo ji ɔrag ka abibi ayogyog na ofo asɛ na ji ɔtɔ nnɛ ka ajajaba ka nkɛbɛ eying eyogyog.
4“Ntɔ war, atɛ baa, ki bɛ anɛ ba ayon nnya biji ka nɔyɔ akpem na ayon etughu. 5Ka ntɔngɔ war tɔngɔ nnɛ yɛ ɛbɛghɛ: Bɛ nnɛ ya, ama yon nnya biji, afɔ nɔyɔ na atob war akag ka ngon bi nkankan. Kɛdɛdɛghɛ, ntɔ war, bɛ yɛ. 6Akpoambamba arɔn arigoro ka kobo ɛba? Titi Ɔsɔwɔ ariyini yayi. 7Kɛdɛdɛghɛ, nnu isi ɛyɛrɛ Ɔsɔwɔ anyi nfan wɔɔ. Ɔbɔn eki war ne si ɛfang ɛga ebe akpoambamba.
8“Nɔngɔ ntɔ war, kpere nnɛ ya ayimi nanaa fɔngfɔng ka nibri anɛ, Mmɔ a Munnu atam ajɔ nanɛ fɔngfɔng ka nibri baɛnjɛl Ɔsɔwɔ. 9Ka nnɛ ya atɛnɛmna ka nibri anɛ, mmɛ ntam ntɛnɛ ka nibri baɛnjɛl Ɔsɔwɔ. 10Ka kpere nnɛ ya arag abibi ano akɛ Mmɔ a Munnu, atamtamasighɛ, ka kpere nnɛ ya arag ebibi nono akɛ Mbara Nɛfɛb atamamasighɛ.
11“Ngara sa amanna war bɔb amo ka nju a mfa Jus, na anɛ ba akpe nɔyɔ na akpeghe banaa, ma ki feghe nɛnɛrɛ ayɔ sɛ jɛ ɛragha ka ɛnɔb ɛkɛ war, 12si Mbara Nɛfɛb akpene war kpene ka ngara yi sɛ ɛragha.”
Ɛbɛɛ Ndɛmmɛ Ɛfanga nnɛ
13Nnɛ ka ɛbɔngɔ ji atɔ Jisɔs, “Nkpekpene, tɔ mmɔannajaa yɔnu sa akɛm mbanga ɛyaa ka mbe bi nsɔjɛrɛ akpɔ asighi war.”
14Jisɔs akpɛ, “Munnu, yɛnnɛ anɔngɔm mmɛ mkpegha banaa yi mma ntɔngɔ war nsɛrɛ si ɛbanga mbe ɛbrɛ?” 15Ka atɔ mbɔ, “Ma baba! Ma ki bar nkɔng ka kpere ejo; nekpen nnɛ erem ka ebe mbe nɔfɔ.”
16Ka Jisɔs atuu mbɔ ɛbɛɛ ji: “Ɛfɔ ɛfanga nnɛ wiwi yɔ ɛgbɛ ɛjɛ ɛnɔbɛ. 17Akana ka nete ɛnɛ, ‘Nne nang? Mfo mkpem bi nnɔngɔ mbe ɛgbɛ ɛbaa.’
18“Ka arag, ‘Jina ji nne. Mfɔngngɔ ebongo ɛjaa nne ɛkpanga, ka nkɔ ebe mbe bi wɔɔ bi mfu ntongo fa. 19Ka ntɔ nanaa, “Okpe ebe anɔba mbe bi ɔnɛghɛ ka ebe anya. Kɔ nekpen ndɛndɛ; nɛ, wɔ́ oyighi.” ’
20“Ka Ɔsɔwɔ atɔɛ, ‘Wɔ ndɛmmɛ! Enokon jifa nkɔghɔ nekpen ɛna. Ka yɛnnɛ akɔghɔ ji ɔmo tongo ɔnɔngɔ nana?’
21“Nayɔ yɛ ɛjɔ ɛkɛ kpere nnɛ ya atongo mbe anɔngɔ nɛnɛ ka arifɔ Ɔsɔwɔ.”
Gɔ nefeghe nana ayɔ
(Mat 6:25-34)
22Ka jisɔs atɔ asɔgba ɛyɛ: “Yɛyɛyi yi ntɔ war si ki feghe nɛnɛrɛ ayɔ ateb nekpen, ji war ɛnɛghɛ; si ji nnya biji ɛyɛrɛ ayɔbɔ. 23Ka nekpen ɛga ejonɛnɛghɛ, ka nnya biji aga abɔ́. 24Yɛ ososok: Arama abɔmmɔ arama fughu, ebongo akpem; Ka Ɔsɔwɔ ya akɛ mbɔ ejonɛnɛghɛ. Kafanga war ba ɛfangɛ ɛga ososok! 25Ka efegheayɔ ɛjɛrɛ ɛmama ɛkpɛnɛ war awa ka nekpen ɛnɛrɛ? 26Si efegheayɔ erighima ɛkpɛnɛ war nkokomo ejo, nang ka efeghe nɛnɛrɛ ayɔ ateb mbe biga?
27“Yɛ afanawa sa arama. Noto arama ne sɛ ajammɛ abɔ́. Ka nɔngɔ ntɔ war araggasi Sɔlɔmɔn ka afang ɛyɛ, belebe ɛbɛ erem bɛ ɛnɔb nasi afanawa. 28Arenasi Ɔsɔwɔ alebe afanawa anɔb, ya ɛyɛ ɛnɛ, ɛwanaji atob akagha ngon. Nang yɔ ya arighima abono war ejughu? War ba ekpe nkokomo ntama! 29Ba ki kono nete ɛnɛrɛ ka ji ɛnɛghɛ sɛ ji ɛwɔngɔ; ki feghe nɛnɛrɛ ayɔ ateb mbe bi. 30Anɛ ba eying ba asɛb mbe bi, ka nsɔjɛrɛ anyinyi si mbe bi ɛfana war fana. 31Ka tɔghɔ sɛb oton ɛbɛ sa akia kɛ mbe bi wɔɔ.
32“Abra asɔgba ɛbaa, ɔbɔn eki war ne, si nsɔjɛrɛ ɛmɛkɔr si akɛ war oton ɛbɛ. 33Goro mbe bi ekpe ɛkɔ akpugha ɛkɛ akpak. Tongo afang nɔngɔ nɛnɛrɛ ka etek Ɔsɔwɔ ya arighi fɔ nkannisi, ka mfo bi nnyaju arighi yu anyanya aja. 34Mfo bi afang ɛyɛrɛ are, fayɔ yi nete ɛnɛrɛ ɛjɔ.
Jisɔs akpene ateb nababa
35“Kan mkpak ɛya akoro ya noto, ki nɔngɔ ɔmɔnɔ ɛba ɛnɛmɛ, 36nasi abɔanju ababa nsɛnju a mbɔ sa akru eyighi naban, sɔng ngara ya abagha ama kar ka mbu atam ɛbanɛban aribɛ mbu. 37Ɛnɔnɔb ɛkɛ abɔanju bafa ba ajɔ mber ababa nsɛnju a mbɔ ngara ya abagha. Ntɔ war kɛdɛdɛghɛ, yɛfɔnɔ ayanga biji ayɔbɔ abɔ́ a noto, atɔ mbɔ ajɔ nji ka aba ama kɛ mbɔ ejonɛnɛghɛ. 38Ɛnɔnɔb ɛkɛ abɔanju bafa ba nsɛnju a mbɔ akɔrɔ mbɔ amo tongo biji, araggasi aba ka nnu a enokon sɛ ka mkpusu efurusu. 39Ka gbɔnter jifa: Ka mfɔna nju ka agbɛrɛ na ngara yi nnyaju abagha, ka ari nɔngɔ awana nju ɛyɛ anam. 40Wɔ titi tam tongo biji, atebsi Mmɔ a Munnu abagha ka ngara yi ori konoekpo.”
41Fita abɔmmɔ, “Ntaa, yo otuu ɛbɛɛ jifa ɔkɛ warr, fasɛ anɛ wɔɔ?”
42Ntaa akpɛ, “Yɛnnɛ are nyogho nnɛ na nwagha mmɔanju yɔ isi? Are nnɛ yi nsɛnju akiɛ nɔyɔ sa akɛ abɔanju baga mbanga mbe nɛnɛghɛ mbɔ ka ngara? 43Ɛnɔnɔb ɛkɛ mmɔanju yɔ yi nsɛnju akru ama yiɛ ya ame ne noto ɛnɛ nnɔbɔnnɔbɔ. 44Ntɔ war kɛdɛdɛghɛ, nsɛnju akiɛ nɔyɔ ni ababa mbe ɛbɛ wɔɔ. 45Ka mmɔanju akanana ka nete ɛnɛ si, ‘Nsɔjaanju munu abagham,’ ka ajam nɔmɔbɔ abɔanju bunu na abaka ka ajɔ anɛ, awɔ abumu. 46Ka nsɛnju a mmɔanju yɔ afɛnɛ ka ofo bi ari konoekpo ka ngara yi arigbɛrɛ Nsɛnju akiɛ ntakpa niyiri na anɛ ba arifɔ ntama.
47“Mmɔanju ya anyi ji ɛkɔr nsɛnju ka ari tongo biji sɛ ane ji nsɛnju asɛbɛ, mmɔanju yɔ ataba ebe akpa. 48Ka nnɛ yi arigbɛrɛ ka ane ji erinɔb niyiri ɛnɛ ɛjɔ kɛm. Ka kpere nnɛ yi Ntaa akiɛ ntakpa, akɔghɔ ntakpa ka mfo ɛbɛ; ka nnɛ yi Ntaa akiɛ ntakpa noto, abɔmmɛ ni ɛfang ɛga.
Nanaa sang ka Nayama ni
49“Mmɛ mba na ngon ka eying, erena yi ka ɛma jam nununu! 50Ka sɔng ɛwɛmɛ nyɛ niyiri ka mkpɔ, ka ntakpa efegheayɔ yi ɛkɛm tɛtɛ ɛwɛmɛ. 51Ɛkana si mba na nanaa ka eying? Eˈe ntɔ war, nayama ni. 52Jam munu sɔng isi nnanju yiyi ayamayama atebsi nkana mbɔ ajɔ mkamkam atebem, anɛ asa ka njam yiyi baga aba ka njam yiga. 53Ka nayama ɛjɔjɔ, nsɛ ayama na mmɔwɛ yɔnu mmɔ yɔnu ayama na nsɛ, nnyɛ ayama na mmɔwɛ yɔka ka mmɔ yɔka ayama na nnyɛ, nnyɛ ayama na nka mmɔwɛ ka nka mmɔ ayama na nnyɛ nnu.”
Jisɔs arag ateb Ɛgbɛra Ngara
54Jisɔs atɔ ɛbɔngɔ: “Ɛyɛna yi ngualab aru ka nɛsɛrɛ mfa ɛbanɛban war si, ‘Alab akpana,’ ka ana. 55Ka mfɛb aru na ka mgbanga ɔbɔ bunu, ‘War si mfo akpefeb,’ Ka afeb. 56War anɛ ba njam ɛba! Enyi si ɛsɛngɛ nobo na nsisi ɛgbɛrɛ ji ɛmɛwɛmɛ. Jɛ ɛsɛrɛ ka erigbɛrɛ mbe bi ɛwɛmɛ munu?
57“Nang ka erighi kana ka biji ɛbrɛ ji ere ɛdɛdɛghɛ? 58Si omogho na nnɛ ujing ɛwa ka esob, lɔg wɔ ɔkɔnɔ nanɛ ka mba, si nasang nnɛ ujing ɛwa atua amo ka mfo a mkpeghe ɛnaa, ka mkpeghe ɛnaa asighi abɔ akɛ mbrusi, ka mbrusi akɔa ama kag ka mgbɔkɔbɔ. 59Nɔngɔ mmɛ ntɔa, orum tɛtɛ ɔkɛ akpugha ya wɔɔ.”
Currently Selected:
Luk 12: NDD Nta
Highlight
Share
Copy
Want to have your highlights saved across all your devices? Sign up or sign in
©️2022 Luke Initiative for Scripture Translation
Luk 12
12
Etuɔtɔng na Ɛkia nsam
(Mat 10:26,27)
1Ka ngara yi ntakpa ɛbɔngɔ amagba, ajɔ afan anyɛggɛ atɛ. Jisɔs agbɔmba ajam naragha na asɔgba ɛyɛ, si: “Ma baba na yist a#12:1 yist ejo ji ene brɛk ato Bafarisi, anɛ ba anyim njam ɛba. 2Jaji erem ji abonobono munu ji erighi ribi, sɛ ji abibi ji anɛ arighi gbɛrɛ. 3Ejo ji ɔrag ka abibi ayogyog na ofo asɛ na ji ɔtɔ nnɛ ka ajajaba ka nkɛbɛ eying eyogyog.
4“Ntɔ war, atɛ baa, ki bɛ anɛ ba ayon nnya biji ka nɔyɔ akpem na ayon etughu. 5Ka ntɔngɔ war tɔngɔ nnɛ yɛ ɛbɛghɛ: Bɛ nnɛ ya, ama yon nnya biji, afɔ nɔyɔ na atob war akag ka ngon bi nkankan. Kɛdɛdɛghɛ, ntɔ war, bɛ yɛ. 6Akpoambamba arɔn arigoro ka kobo ɛba? Titi Ɔsɔwɔ ariyini yayi. 7Kɛdɛdɛghɛ, nnu isi ɛyɛrɛ Ɔsɔwɔ anyi nfan wɔɔ. Ɔbɔn eki war ne si ɛfang ɛga ebe akpoambamba.
8“Nɔngɔ ntɔ war, kpere nnɛ ya ayimi nanaa fɔngfɔng ka nibri anɛ, Mmɔ a Munnu atam ajɔ nanɛ fɔngfɔng ka nibri baɛnjɛl Ɔsɔwɔ. 9Ka nnɛ ya atɛnɛmna ka nibri anɛ, mmɛ ntam ntɛnɛ ka nibri baɛnjɛl Ɔsɔwɔ. 10Ka kpere nnɛ ya arag abibi ano akɛ Mmɔ a Munnu, atamtamasighɛ, ka kpere nnɛ ya arag ebibi nono akɛ Mbara Nɛfɛb atamamasighɛ.
11“Ngara sa amanna war bɔb amo ka nju a mfa Jus, na anɛ ba akpe nɔyɔ na akpeghe banaa, ma ki feghe nɛnɛrɛ ayɔ sɛ jɛ ɛragha ka ɛnɔb ɛkɛ war, 12si Mbara Nɛfɛb akpene war kpene ka ngara yi sɛ ɛragha.”
Ɛbɛɛ Ndɛmmɛ Ɛfanga nnɛ
13Nnɛ ka ɛbɔngɔ ji atɔ Jisɔs, “Nkpekpene, tɔ mmɔannajaa yɔnu sa akɛm mbanga ɛyaa ka mbe bi nsɔjɛrɛ akpɔ asighi war.”
14Jisɔs akpɛ, “Munnu, yɛnnɛ anɔngɔm mmɛ mkpegha banaa yi mma ntɔngɔ war nsɛrɛ si ɛbanga mbe ɛbrɛ?” 15Ka atɔ mbɔ, “Ma baba! Ma ki bar nkɔng ka kpere ejo; nekpen nnɛ erem ka ebe mbe nɔfɔ.”
16Ka Jisɔs atuu mbɔ ɛbɛɛ ji: “Ɛfɔ ɛfanga nnɛ wiwi yɔ ɛgbɛ ɛjɛ ɛnɔbɛ. 17Akana ka nete ɛnɛ, ‘Nne nang? Mfo mkpem bi nnɔngɔ mbe ɛgbɛ ɛbaa.’
18“Ka arag, ‘Jina ji nne. Mfɔngngɔ ebongo ɛjaa nne ɛkpanga, ka nkɔ ebe mbe bi wɔɔ bi mfu ntongo fa. 19Ka ntɔ nanaa, “Okpe ebe anɔba mbe bi ɔnɛghɛ ka ebe anya. Kɔ nekpen ndɛndɛ; nɛ, wɔ́ oyighi.” ’
20“Ka Ɔsɔwɔ atɔɛ, ‘Wɔ ndɛmmɛ! Enokon jifa nkɔghɔ nekpen ɛna. Ka yɛnnɛ akɔghɔ ji ɔmo tongo ɔnɔngɔ nana?’
21“Nayɔ yɛ ɛjɔ ɛkɛ kpere nnɛ ya atongo mbe anɔngɔ nɛnɛ ka arifɔ Ɔsɔwɔ.”
Gɔ nefeghe nana ayɔ
(Mat 6:25-34)
22Ka jisɔs atɔ asɔgba ɛyɛ: “Yɛyɛyi yi ntɔ war si ki feghe nɛnɛrɛ ayɔ ateb nekpen, ji war ɛnɛghɛ; si ji nnya biji ɛyɛrɛ ayɔbɔ. 23Ka nekpen ɛga ejonɛnɛghɛ, ka nnya biji aga abɔ́. 24Yɛ ososok: Arama abɔmmɔ arama fughu, ebongo akpem; Ka Ɔsɔwɔ ya akɛ mbɔ ejonɛnɛghɛ. Kafanga war ba ɛfangɛ ɛga ososok! 25Ka efegheayɔ ɛjɛrɛ ɛmama ɛkpɛnɛ war awa ka nekpen ɛnɛrɛ? 26Si efegheayɔ erighima ɛkpɛnɛ war nkokomo ejo, nang ka efeghe nɛnɛrɛ ayɔ ateb mbe biga?
27“Yɛ afanawa sa arama. Noto arama ne sɛ ajammɛ abɔ́. Ka nɔngɔ ntɔ war araggasi Sɔlɔmɔn ka afang ɛyɛ, belebe ɛbɛ erem bɛ ɛnɔb nasi afanawa. 28Arenasi Ɔsɔwɔ alebe afanawa anɔb, ya ɛyɛ ɛnɛ, ɛwanaji atob akagha ngon. Nang yɔ ya arighima abono war ejughu? War ba ekpe nkokomo ntama! 29Ba ki kono nete ɛnɛrɛ ka ji ɛnɛghɛ sɛ ji ɛwɔngɔ; ki feghe nɛnɛrɛ ayɔ ateb mbe bi. 30Anɛ ba eying ba asɛb mbe bi, ka nsɔjɛrɛ anyinyi si mbe bi ɛfana war fana. 31Ka tɔghɔ sɛb oton ɛbɛ sa akia kɛ mbe bi wɔɔ.
32“Abra asɔgba ɛbaa, ɔbɔn eki war ne, si nsɔjɛrɛ ɛmɛkɔr si akɛ war oton ɛbɛ. 33Goro mbe bi ekpe ɛkɔ akpugha ɛkɛ akpak. Tongo afang nɔngɔ nɛnɛrɛ ka etek Ɔsɔwɔ ya arighi fɔ nkannisi, ka mfo bi nnyaju arighi yu anyanya aja. 34Mfo bi afang ɛyɛrɛ are, fayɔ yi nete ɛnɛrɛ ɛjɔ.
Jisɔs akpene ateb nababa
35“Kan mkpak ɛya akoro ya noto, ki nɔngɔ ɔmɔnɔ ɛba ɛnɛmɛ, 36nasi abɔanju ababa nsɛnju a mbɔ sa akru eyighi naban, sɔng ngara ya abagha ama kar ka mbu atam ɛbanɛban aribɛ mbu. 37Ɛnɔnɔb ɛkɛ abɔanju bafa ba ajɔ mber ababa nsɛnju a mbɔ ngara ya abagha. Ntɔ war kɛdɛdɛghɛ, yɛfɔnɔ ayanga biji ayɔbɔ abɔ́ a noto, atɔ mbɔ ajɔ nji ka aba ama kɛ mbɔ ejonɛnɛghɛ. 38Ɛnɔnɔb ɛkɛ abɔanju bafa ba nsɛnju a mbɔ akɔrɔ mbɔ amo tongo biji, araggasi aba ka nnu a enokon sɛ ka mkpusu efurusu. 39Ka gbɔnter jifa: Ka mfɔna nju ka agbɛrɛ na ngara yi nnyaju abagha, ka ari nɔngɔ awana nju ɛyɛ anam. 40Wɔ titi tam tongo biji, atebsi Mmɔ a Munnu abagha ka ngara yi ori konoekpo.”
41Fita abɔmmɔ, “Ntaa, yo otuu ɛbɛɛ jifa ɔkɛ warr, fasɛ anɛ wɔɔ?”
42Ntaa akpɛ, “Yɛnnɛ are nyogho nnɛ na nwagha mmɔanju yɔ isi? Are nnɛ yi nsɛnju akiɛ nɔyɔ sa akɛ abɔanju baga mbanga mbe nɛnɛghɛ mbɔ ka ngara? 43Ɛnɔnɔb ɛkɛ mmɔanju yɔ yi nsɛnju akru ama yiɛ ya ame ne noto ɛnɛ nnɔbɔnnɔbɔ. 44Ntɔ war kɛdɛdɛghɛ, nsɛnju akiɛ nɔyɔ ni ababa mbe ɛbɛ wɔɔ. 45Ka mmɔanju akanana ka nete ɛnɛ si, ‘Nsɔjaanju munu abagham,’ ka ajam nɔmɔbɔ abɔanju bunu na abaka ka ajɔ anɛ, awɔ abumu. 46Ka nsɛnju a mmɔanju yɔ afɛnɛ ka ofo bi ari konoekpo ka ngara yi arigbɛrɛ Nsɛnju akiɛ ntakpa niyiri na anɛ ba arifɔ ntama.
47“Mmɔanju ya anyi ji ɛkɔr nsɛnju ka ari tongo biji sɛ ane ji nsɛnju asɛbɛ, mmɔanju yɔ ataba ebe akpa. 48Ka nnɛ yi arigbɛrɛ ka ane ji erinɔb niyiri ɛnɛ ɛjɔ kɛm. Ka kpere nnɛ yi Ntaa akiɛ ntakpa, akɔghɔ ntakpa ka mfo ɛbɛ; ka nnɛ yi Ntaa akiɛ ntakpa noto, abɔmmɛ ni ɛfang ɛga.
Nanaa sang ka Nayama ni
49“Mmɛ mba na ngon ka eying, erena yi ka ɛma jam nununu! 50Ka sɔng ɛwɛmɛ nyɛ niyiri ka mkpɔ, ka ntakpa efegheayɔ yi ɛkɛm tɛtɛ ɛwɛmɛ. 51Ɛkana si mba na nanaa ka eying? Eˈe ntɔ war, nayama ni. 52Jam munu sɔng isi nnanju yiyi ayamayama atebsi nkana mbɔ ajɔ mkamkam atebem, anɛ asa ka njam yiyi baga aba ka njam yiga. 53Ka nayama ɛjɔjɔ, nsɛ ayama na mmɔwɛ yɔnu mmɔ yɔnu ayama na nsɛ, nnyɛ ayama na mmɔwɛ yɔka ka mmɔ yɔka ayama na nnyɛ, nnyɛ ayama na nka mmɔwɛ ka nka mmɔ ayama na nnyɛ nnu.”
Jisɔs arag ateb Ɛgbɛra Ngara
54Jisɔs atɔ ɛbɔngɔ: “Ɛyɛna yi ngualab aru ka nɛsɛrɛ mfa ɛbanɛban war si, ‘Alab akpana,’ ka ana. 55Ka mfɛb aru na ka mgbanga ɔbɔ bunu, ‘War si mfo akpefeb,’ Ka afeb. 56War anɛ ba njam ɛba! Enyi si ɛsɛngɛ nobo na nsisi ɛgbɛrɛ ji ɛmɛwɛmɛ. Jɛ ɛsɛrɛ ka erigbɛrɛ mbe bi ɛwɛmɛ munu?
57“Nang ka erighi kana ka biji ɛbrɛ ji ere ɛdɛdɛghɛ? 58Si omogho na nnɛ ujing ɛwa ka esob, lɔg wɔ ɔkɔnɔ nanɛ ka mba, si nasang nnɛ ujing ɛwa atua amo ka mfo a mkpeghe ɛnaa, ka mkpeghe ɛnaa asighi abɔ akɛ mbrusi, ka mbrusi akɔa ama kag ka mgbɔkɔbɔ. 59Nɔngɔ mmɛ ntɔa, orum tɛtɛ ɔkɛ akpugha ya wɔɔ.”
Currently Selected:
:
Highlight
Share
Copy
Want to have your highlights saved across all your devices? Sign up or sign in
©️2022 Luke Initiative for Scripture Translation