Ticuna - 1986 WBT (NT) Drama

Ngechuchu rü wüxi ga to ga cua̱xruxü̃ namaxã nixu nax yemawa nangúexẽẽãxü̃ca̱x nax taguma nüxü̃ naxoexü̃ca̱x nax nayumüxẽgüxü̃.
Rü ñanagürü nüxü̃ ga norü ngúexü̃gü: —Wüxi ga ĩanewa nayexma ga wüxi ga ãẽ̱xgacü ga guxchaxü̃arü mexẽẽruxü̃ ga tama Tupanaga ĩnüxü̃ rü taxúexü̃ma ngechaü̃xü̃.
Rü gumá ĩanewatama iyexma ga wüxi ga nge ga yutecü ga ngĩxü̃́ nayexmacü ga wüxi ga guxcha namaxã ga to ga duü̃xü̃. Rü yemaca̱x yema ãẽ̱xgacüxü̃tawa ixũecha nax ngĩxü̃́ namexẽẽãxü̃ca̱x ga yema guxcha.
Rü muẽ̱xpü̱xcüna yéma ixũũxü̃, natürü yema ãẽ̱xgacü rü tama ngĩxü̃ narüngü̃xẽẽchaü̃. Natürü düxwa nagu narüxĩnü ga yema ãẽ̱xgacü rü naãxẽwa ñanagürü: “Choma rü tama Tupanaxü̃ changechaü̃, rü taxúexü̃ma changechaü̃.
Natürü ngẽma choxü̃ nax nachixeweechaxü̃ca̱x i ñaa nge, rü noxtacüma tá ngĩxü̃ charüngü̃xẽxẽxü̃ nax tama yeü̃cürü choxü̃ nachixeweechaxü̃ca̱x” —﻿ñanagürü.
Rü Cori ga Ngechuchu rü ñanagürü: —Yema nixĩ ga norü ore ga yema ãẽ̱xgacü ga chixexü̃.
¿Taux ẽ̱xna ya Tupana rü paxa tüxü̃ ínapoxü̃xü̃ ya yíxema duü̃xẽ ya tüxü̃ nayaxúxe i ngẽxguma chütacü rü ngunecü rü norü ngü̃xẽẽca̱x nüxna tacaxgu i tümaarü yumüxẽwa?
Rü pemaxã nüxü̃ chixu rü Tupana rü paxatáma tüxü̃ narüngü̃xẽxẽ. Natürü ngẽxguma wenaxarü núma naxũxgu ya Tupana Nane duü̃xü̃xü̃ ixĩcü, ¿rü ñuxre i duü̃xü̃gü i aixcüma yaxõgüxü̃xü̃ tá inayangau i ñoma i naanewa? —﻿ñanagürü ga Ngechuchu.

Rü Ngechuchu rü nüxü̃ nixu ga ñaa ore nachiga ga yema duü̃xü̃gü ga nügü írümegünetaxü̃ rü tama togüxü̃ cuáxchaü̃güxü̃.
Rü ñanagürü: —Taxre ga yatü rü Tupanapata ga taxü̃newa nayayumüxẽgü. Rü wüxi rü Parichéu nixĩ, rü yema to rü wüxi ga yatü ga Rómaarü ãẽ̱xgacüca̱x diẽru ngĩxü̃ dexü̃ nixĩ.
Rü yema Parichéu rü yexma nachi, rü ñaaãcü nayumüxẽ: “Pa Tupanax, moxẽ cuxna chaxã erü tama togürüxü̃ chixexü̃ chaxü, rü tama ngẽmagürüxü̃ changĩ́ta̱a̱x, rü tama chixri chamaxü̃, rü tama nai i ngexü̃maxã ichape. Rü bai i ñaa yatü i Rómaarü ãẽ̱xgacüca̱x diẽru ngĩxü̃ dexü̃rüxü̃ chixĩ.
Choma rü guxcü ya yüxügu rü taxree̱xpü̱xcüna chaxaure rü tama chachibü nax cugu charüxĩnüxü̃ca̱x. Rü chorü diẽruwa rü guxü̃guma mea cuxna chanaxã i ngẽma diésmu i cuxna üxü̃”, ñanagürü.
Natürü ga gumá yatü ga Rómaarü ãẽ̱xgacüca̱x diẽru ngĩxü̃ decü, rü yáxü̃gu narüxã̱ũ̱x. Rü namuü̃ ga daxũ nax nadawenüxü̃, rü yema norü ngechaü̃maxã nügü napaxremü, rü ñanagürü: “Pa Tupanax, ¡Cuxü̃́ changechaü̃tümüxü̃! Erü wüxi i pecaduã́xü̃ chixĩ”, ñanagürü ga gumá yatü.
Rü pemaxã nüxü̃ chixu rü gumá yatü ga Rómaarü ãẽ̱xgacüca̱x diẽru ngĩxü̃ decü rü yexguma napataca̱x nataeguxgu rü Tupana rü marü nüxü̃́ narüngüma i norü pecadugü. Natürü yema Parichéu rü Tupana rü tama nüxü̃́ narüngüma i norü pecadugü. Erü texé ya tügü icua̱xüxü̃xe rü Tupana tá tüxü̃ naxãnexẽxẽ. Natürü texé ya tama tügü icua̱xüxü̃xe rü Tupana rü tá tüxü̃ nicua̱xüxü̃ —﻿ñanagürü ga Ngechuchu.


Rü yéma Ngechuchuxü̃tawa tüxü̃ tagagü ta ga buã̱xgü nax tüxü̃ yangõgüchigüxü̃ca̱x. Natürü yexguma norü ngúexü̃gü yemaxü̃ daugügu rü tüxü̃ ningagü ga guxema tümaxacüegü Ngechuchuxü̃tawa tüxü̃ gagüxe.
Natürü Ngechuchu rü nügüxü̃tawa tümaca̱x naca ga guxema buã̱xta rü ñanagürü norü ngúexü̃güxü̃: —Chanaxwa̱xe i chauxü̃tawa naxĩ i buxü̃gü. ¡Rü taxṹ i nüxna penachu̱xuxü̃! Erü Tupana ãẽ̱xgacü ixĩxü̃wa rü tümaca̱x nixĩ ya yíxema ñaa buxü̃gürüxü̃ ixĩgüxe.
Aixcüma pemaxã nüxü̃ chixu rü texé ya tama wüxi i buxü̃rüxü̃ Tupanaxü̃ yaxúxe nax tümaarü ãẽ̱xgacü yixĩxü̃ca̱x, rü tagutáma nagu taxücu ya Tupana ãẽ̱xgacü ixĩxü̃wa —﻿ñanagürü ga Ngechuchu.


Rü wüxi ga yema Yudíugüarü ãẽ̱xgacü rü Ngechuchuna naca rü ñanagürü: —Pa Ngúexẽxẽruxü̃ ya Mecüx, ¿ta̱xacü tá chaxüxü̃ nax chanayaxuxü̃ca̱x i maxü̃ i taguma gúxü̃? —﻿ñanagürü.
Rü Ngechuchu nanangãxü̃ rü ñanagürü nüxü̃: —¿Tü̱xcüü̃ “Mecü”, ñacurügü choxü̃? Erü Tupanaxicatama nixĩ ya mecü ixĩcü, rü nataxuma i to.
Marü nüxü̃ cucuáxü̃ i Tupanaarü mugü i ñaxü̃:
“¡Taxũtáma nai i ngexü̃maxã icupe,
rü taxũtáma cumáeta,
rü taxũtáma cungĩ́ta̱a̱x,
rü taxũtáma doraxü̃ quixu i togüchiga,
rü tümaga naxĩnü ya cunatü rü cué!”
—﻿ñaxü̃.
Rü yexguma ga gumá yatü rü ñanagürü: —Woetama chorü bucüma meama chayanguxẽxẽ i guxü̃ma i ngẽma mugü i nüxü̃ quixuxü̃ —﻿ñanagürü.
Rü yemaxü̃ naxĩnügu ga Ngechuchu rü ñanagürü: —Wüxixicatama cuxü̃́ nataxu, rü ngẽma nixĩ nax namaxã cutaxexü̃ i guxü̃ma i curü ngẽmaxü̃gü rü ngẽma ngearü diẽruã̱xgüxü̃na naxã i curü natanü. Rü ngẽxguma rü tá cuxü̃́ nangẽxma i cuchica i daxũguxü̃ i naanewa. Rü ñu̱xũchi marü name i chowe curüxũ —﻿ñanagürü.
Natürü yemaxü̃ naxĩnügu ga gumá yatü rü poraãcü inayarümaãchi, yerü namuarü diẽruã̱xü̃chi.
Rü yexguma Ngechuchu nüxü̃ da̱u̱xgu ga ñuxãcü nax nangechaü̃xü̃, rü ñanagürü nüxü̃ ga norü ngúexü̃gü: —Naguxchaxüchi nixĩ nax Tupana ãẽ̱xgacü ixĩxü̃wa yachocuxü̃ i ngẽma diẽruã̱xü̃chigüxü̃.
Rü dücax, wüxi i caméyu rü poraãcü nüxü̃́ naguxcha nax wüxi ya ucumaxetüwa naxüpetü. Rü wüxi i duü̃xü̃ i diẽruã̱xü̃chixü̃ rü yexera nüxü̃́ naguxcha nax Tupana ãẽ̱xgacü ixĩxü̃wa yaxücuxü̃ —﻿ñanagürü.
Rü yexguma yemaxü̃ naxĩnüegu ga duü̃xü̃gü rü ñanagürügü: —¿Ẽ̱xna texé tá nayaxúxe i maxü̃ i taguma gúxü̃? —﻿ñanagürügü.
Rü Ngechuchu rü ñanagürü nüxü̃: —Duü̃xü̃gü rü taxuacüma nügü namaxẽxẽ, natürü Tupanaaxü̃́ rü natauxcha nax namaxẽxẽxẽãxü̃ —﻿ñanagürü.
Rü Pedru ñanagürü Ngechuchuxü̃: —Pa Corix, toma rü yéma tanawogü ga guxü̃ma ga torü yemaxü̃gü nax cuwe tarüxĩxü̃ca̱x —﻿ñanagürü.
Rü yexguma ga Ngechuchu rü ñanagürü nüxü̃ ga norü ngúexü̃gü: —Aixcüma pemaxã nüxü̃ chixu rü texé ya Tupanaca̱x tümapatana, rüe̱xna tümanatüna, rüe̱xna tümaéna, rüe̱xna tümaenexẽgüna, rüe̱xna tümaeya̱xgüna, rüe̱xna tümama̱xna, rüe̱xna tümaxacügüna ngéma ixũxe nax Tupanaaxü̃́ tapuracüxü̃ca̱x, rü ñoma i naanewa tátama ngẽma nüxna tixũxü̃arü yexeraxü̃ tayaxu. Rü daxũguxü̃ i naanewa rü tá ta tanayaxu i maxü̃ i taguma gúxü̃ —﻿ñanagürü.


Rü Ngechuchu rü noxrüwama naxca̱x naca ga norü ngúexü̃gü, rü ñanagürü nüxü̃: —Ñu̱xma rü Yerucharéü̃wa tá taxĩ nax ngéma yanguxü̃ca̱x i guxü̃ma ga yema ore ga nũxcümaü̃güxü̃ ga Tupanaarü orearü uruü̃gü ümatüxü̃ ga nachiga ya Tupana Nane ya duü̃xü̃xü̃ ixĩcü.
Rü Yerucharéü̃cüã̱x rü to i nachixü̃anecüã̱x i duü̃xü̃güna tá nanamugü. Rü ngẽma duü̃xü̃gü rü tá nagu nidauxcüraxü̃gü, rü tá namaxã naguxchigagü, rü tá nachiwewa nacua̱i̱xgü.
Rü tá nanacua̱i̱xgü, rü yixcüra rü tá nayama̱xgü. Natürü tomaepü̱x i ngunexü̃guwena rü tá wena namaxü̃ —﻿ñanagürü.
Natürü yema norü ngúexü̃gü rü tama nüxü̃ nacua̱xgüéga nax ta̱xacüchiga yixĩxü̃ ga yema ore ga namaxã nüxü̃ yaxuxü̃. Yerü poraãcü nüxü̃́ naguxcha nax nüxü̃ nacua̱xgüxü̃.


Rü yexguma Ngechuchu Yericúxü̃ ingaicagu, rü yéma namacüwawa narüto ga wüxi ga yatü ga ngexetücü ga diẽruca̱x yéma iwémecü.
Rü yexguma gumá ngexetücü nüxü̃ ĩnügu ga muxü̃ma ga duü̃xü̃gü nax yéma chopetüxü̃, rü duü̃xü̃güna naca ga ta̱xacü nax ngupetüxü̃.
Rü nanangãxü̃gü, rü ñanagürügü: —Ngechuchu ya Nacharétucüã̱x nua naxüpetü —﻿ñanagürügü.
Rü yexguma ga gumá ngexetücü rü tagaãcü ñanagürü: —Pa Ngechuchux, Pa Dabítanüxü̃x, ¡cuxü̃́ changechaü̃tümüxü̃! —﻿ñanagürü.
Rü yema duü̃xü̃gü ga Ngechuchupe̱xegu ĩxü̃, rü nanangagü nax yanangeáxü̃ca̱x. Natürü nüma rü yexeraãcü tagaãcü ñanagürü: —Pa Dabítanüxü̃x, ¡cuxü̃́ changechaü̃tümüxü̃! —﻿ñanagürüama.
Rü nüma ga Ngechuchu rü yexma nayachiãchi, rü duü̃xü̃güxü̃ namu nax naxü̃tawa nagagüãxü̃ca̱x. Rü yexguma marü naxü̃tawa nanguxgu, rü gumá ngexetücüna naca, rü ñanagürü:
—¿Ta̱xacü i cunaxwa̱xexü̃ nax cuxca̱x chanaxüxü̃? —﻿ñanagürü. Rü gumá ngexetücü nanangãxü̃ rü ñanagürü: —Pa Corix, chanaxwa̱xe nax choxü̃ quidauuchixẽẽxü̃ —﻿ñanagürü.
Rü Ngechuchu ñanagürü nüxü̃ —¡Idauuchi! Rü marü cuxca̱x nitaane erü cuyaxõ —﻿ñanagürü.
Rü yexgumatama nidauuchi ga gumá ngexetücü, rü Ngechuchuwe narüxũ, rü Tupanaxü̃ nicua̱xüxü̃chigü. Rü guxü̃ma ga duü̃xü̃gü ga nüxü̃ daugüxü̃ ga yema ngupetüxü̃, rü yexgumarüxü̃ ta Tupanaxü̃ nicua̱xüü̃gü.

Escolta Ore i mexü̃ ga Luca ümatüxü̃ 18