Lucas 23
23
Hi Apo Jesus ay in-arap kan Gobernador Pilato
(Mateo 27:1-2; 11:14; Marcos 15:1-5; Juan 18:28-38)
1Amêhên, naubuh hilan nirêng ya kalamo hên Sanedrin, ta gintan la ya hi Apo Jesus hên in-arap kan Gobernador Pilato, ya gobernador hên probinsyan Judea. 2Binad-an la ya, ya wanla kan Gobernador Pilato, “Narakêp naên ya habaytsi. Alwan mangêd ya panhabiên na ha kal-atan, ya a hila kano kailangan hên mamayad hên buwih ha pinakapoon ha bansan Roma, haka hiya kano ya Mesias, ya Cristo, ya mihay ari.” 3Amêhên, kinotang ni Gobernador Pilato hi Apo Jesus, ya wana, “Awta? Hika ya ari hên Israelita?” Hinabi etaman ni Apo Jesus, “Hinabi mina, Gobernador.” 4Kabay wani Gobernador Pilato kanlan poon pari haka kanlan kaatag, “Ayn akon angkahêlêk ya ikadikil hên hata lalaki.” 5Noa, lalo lan impalêkpêk, ya wanla, “Gawan ha panoro na di ha probinsyan Judea, ay nahulhulan hilay nay tawo hên manobag ha gobyernon Roma. Nag-umpisa yan nanoro ha probinsyan Galilea, bayo amêhên atsi yay na di.”
Hi Apo Jesus ay in-arap kan Gobernador Herodes Antipas
6Hên nagilaman ni Gobernador Pilato ya habaytsi, ay kinotang na no taga-probinsyan Galilea hi Apo Jesus. 7Hên namwangan ni Gobernador Pilato ya hi Apo Jesus ay taga-probinsyan Galilea awud, ya sakop ni Gobernador Herodes Antipas, ay in-utoh na hên gêtan la ya hi Apo Jesus kana, ta atsi ya etaman bayro ha Jerusalem hên habayto. 8Hadyay higla ni Gobernador Herodes Antipas hên nahêlêk na hi Apo Jesus, gawan mal-at ya nagilam na, ya tungkol kana, haka nabuyot nay nan labay mahêlêk ya kapapaêpapah ya dyag na. 9Kabay pinagkokotang ni Gobernador Herodes Antipas hi Apo Jesus. Noa, a ya naghabi hi Apo Jesus. 10Hadyay huluk lan poon pari haka hadyay huluk lan mánoron Kautuhan ni apo Moises ha pamara la kan Apo Jesus. 11Hi Apo Jesus ay pinagmumusmus haka kinailyan ni Gobernador Herodes Antipas haka hilay hundaloh na. Ha pammusmus la kana ay pinatakopan la ya hên mahampat ya nanad takop hên ari, bayo impaorong la ya kan Gobernador Pilato. 12Hên hato, ay mikapatsi hi Gobernador Pilato haka hi Gobernador Herodes Antipas, noa, habayton allo êt ay napilugud hilay nay lowa.
Hi Apo Jesus ay hinatolan hên matsi ha koros
(Mateo 27:15-26; Marcos 15:6-15; Juan 18:39—19:16)
13Pinatsipon ni Gobernador Pilato hilay ampamaala kanlan pari, hilay kaatag ya ampamaala, haka hilay kal-atan Israelita. 14Ta wana kanla, “Gintan yo ya hatsi ya lalaki kangko gawan alwa kanon mangêd ya panoro na kanlan kal-atan. Pinakakotang ko ya, noa, ayn akon nahêlêk kana ya kasalanan ya an-ibara yo kana. 15Hi Gobernador Herodes Antipas man, ay ayn yan nahêlêk kanay kasalanan, kabay impaorong na ya kantamo di. Ayn yan dinyag ya pamatsan kana. 16Kabay ipalatiko ko ya tana, bayo ibuhan ko ya.” 17(Balang Pistan Pangaligtas ha Egipto,#23:17 Paskwa. Hêlkên ha panlêkan labay habiên hên habi di ha bokotan hên hata Bibliya. ay kailangan ni Gobernador Pilato hên ibuhan ya miha kanlan nakahukul.)
18Noa, ya kal-atan ay nan-angaw, ya wanla, “Patsên hi Jesus! Hi Barrabas tana ya labay naên hên ibuhan mo!” 19(Nakahukul hi Barrabas gawan nakilamo ya kanlan kal-atan ya nanyag hên halanghang ha gobyernon Roma ha balayan Jerusalem, haka gawan namatsi yan tawo.)
20Labay na dayi ni Gobernador Pilaton mibuhan hi Apo Jesus, kabay naghabi yan oman ya ibuhan dayi hi Apo Jesus. 21Noa, in-angaw la, ya wanla, “Ipako ya ha koros! Ipako ya ha koros!”
22Katatlo nan hinabi ni Gobernador Pilato, ya wana, “Awta? Hinoy kasalanan na? Ayn akon nahêlêk kana ya pamatsan kana. Ipalatiko ko ya tana, bayo ibuhan ko ya.”
23Noa, impapakaangaw lan poon pari haka lan kaatag, ya ipako ya ha koros. Kabay ayn yay nan madyag hi Gobernador Pilato. 24Pinaulayan na hilay na ha kalabayan la. 25Hinonol nay kalabayan lan kal-atan, ta imbuhan na hi Barrabas, ya nakahukul gawan nanalanghang ya ha gobyerno, haka gawan namatsi yan tawo. Indin na ya hi Apo Jesus ha gamêt la, ta êmên la madyag ya kalabayan la.
Hi Apo Jesus ay impako ha koros
(Mateo 27:32-44; Marcos 15:21-32; Juan 19:17-27)
26Amêhên, gintan la hi Apo Jesus hên hundaloh ta ipako la ya ha koros. Ha pammita la ay nakatupa hila hên mihay lalaki ya nag langan Simon ya taga-Cirene, ya anhumwên ha balayan. Dinakêp la ya ta impabalangaw lay koros kana hên ampakihonol kan Apo Jesus.
27Hadyay kal-atan ya hinumonol kana. Kalamo la ya kaatag ya babayi ya hadyay tangih, ta antangihan la ya. 28Namalingay hi Apo Jesus, ta wana kanla, “Hikaw ya babayi ya taga-Jerusalem, paan yo ko tangihan, noa, tangihan yoy sarili yo haka maának yo, 29ta lumatêng lano ya allo ya habiên la, ya iningalwan hilay a nakaanak haka a namahoho. 30Habaytoy panaon ay habiên la kanlan tawgtug, ya wanla, ‘Gêymaan yo kay.’ Wanla êt kanlan bung-oy, ‘Taphonan yo kay.’ 31Ta no êmên di ya daygên la ha kayoy nailê, ay hino bayto ya daygên la ha kayoy nayango?#23:31 Mal-at ya maghabin ya labay habiên hatsi ay no êmên di ya daygên la kan Apo Jesus ya ayn kasalanan ay mabyat êt ya daygên la kanlan Israelita ya main kasalanan.”
32Main êt loway lalaki, ya parehon mapanyag karawakan ya gintan hên patsên kalamo ni Apo Jesus. 33Hên nilumatêng hila ha logal ya ambaêgên lan Golgota o Bungo, ay bayro la hilan impako hên hundaloh, ha tatloy koros. Ya miha ay atsi ha koros ha dapit panabtab ni Apo Jesus, haka ya miha ay atsi ha koros ha dapit uki na. 34Amêhên, nanalangin ya hi Apo Jesus, “Tatang ko ha langit, patawarên mo hila ta a la muwang ya pandaygên la.” Hilay hundaloh etaman, ay nangwan takop ni Apo Jesus ta inatag-atag lan pinagpalabonutan. 35Mal-at ya atsi bayro hên ampanlêk kaban ammusmusên la ya hên ampamaala ha Templo, ya wanla, “Inligtas nay kaatag. No hiya ya Mesias, ya Cristo, ya impangakon Mámiligtas ya pinili ni Apo Namalyari hên mamaala, pata a na mailigtas ya sarili na!” 36Hilay hundaloh ay nammusmus kana etaman. Painêmên la ya dayin nangihoy alak, 37ta wanla kana, “No hika ya Ari lan Israelita, iligtas moy sarili mo!” 38Atsi ha koros, ha ugton ulo na, ya nakahulat (ha habin Griego, Latin, haka Hebreo), ya wanan hulat, “Hatsi ya Ari lan Israelita.”
39Minusmus ya êt hên miha kanlan loway mapanyag karawakan ya nakapako ha koros hên karani na, ya wana, “No hika ya Mesias, ya Cristo, ya impangakon Mámiligtas ya pinili ni Apo Namalyari hên mamaala, ay iligtas moy sarili mo, haka hikay.” 40Noa, tinobag na yan kapareho nan mapanyag karawakan, ya wana, “Ayn kan limo kan Apo Namalyari? Pare-pareho kitamon amparusaan hên patsên. 41Hêpat kanta ya habayto ta nakadyag kitan kasalanan, noa, hiya etaman, ay ayn yan kasalanan.” 42Bayo hinabi na kan Apo Jesus, ya wana, “Apo, a mo kon liwaan, uston ampamaala kay na.” 43Kabay, hinabi ni Apo Jesus kana, ya wana, “An-ipangako ko kamo, ya amêhên êt, ay mapagkalamo mo ko ha langit, ha Paraiso.”
Ya pangamatsi ni Apo Jesus
(Mateo 27:45-56; Marcos 15:33-41; Juan 19:28-30)
44Hên marani yanay ugtoy allo, ay dinumiglêm ya boon luta angga ha alas tres hên maapon. 45Sakton dinumiglêm, ay biglan nawakwak hên napibonak ya makogpaw ya takop ya pinagpênlan bayro ha lalê hên Templo ha Jerusalem. 46Amêhên, nan-angaw hi Apo Jesus hên hadyay hêkaw, ya wana, “Tatang ko ha langit, ipaulay kina kamo ya kaêlwa ko.” Hên nayari nan hinabi ya habayto ay natsi yay na. 47Hên nahêlêk nan ampamaala kanlan hundaloh, ya pangamatsi ni Apo Jesus, ay pinuri na hi Apo Namalyari, ya wana, “Pêtêg bay awud! Ayn yan kasalanan ya habaytsi!” 48Hên nahêlêk lan kal-atan ya ni-tsi-tsipon, ya nalyari, ay nuli hila hên andugdugên lay pagaw la, gawan hadyay lungkot la. 49Noa, hilay kabalay ni Apo Jesus, kalamo hilay babayi ya nakihonol kana hên nanaglap kana, hên paubat ha probinsyan Galilea, ay nakairêng ha marayo-dayo kana, ta andungawan lay angkalyari.
Ya pamilbêng kan Apo Jesus
(Mateo 27:57-61; Marcos 15:42-47; Juan 19:38-42)
50Main bayro hên mihay lalaki, ya hi Jose, ya taga-balayan Arimatea ha probinsyan Judea. Hiyay mapanyag kangêran haka anhumonol ya ha Kautuhan ni apo Moises. Hiyay mihay kalamo hên Sanedrin. 51Noa, a ya nakiuyon ha dinyag la kan Apo Jesus. Pan-êngganan nay pamanlokop ni Apo Namalyari. 52Dinumani ya kan Gobernador Pilato, ta pinakikwaan nay bangkay ni Apo Jesus, ta iilbêng na ya. Nabay ya etaman hi Gobernador Pilato. 53Kabay kingwa ni Jose ya bangkay ni Apo Jesus, hên in-aypa, haka na kinêlkêlan hên makarang ya takop, ya naputsi. Bayo inhowên na ya ha pay-ilbêngan ha lêyang ya bato, ya a êt pinay-ilbêngan. 54Hên habayto ay allon pamaglêan ha allon pamagsimba lan Israelita.
55Hilay babayi ya nakihonol kan Apo Jesus ya ubat ha probinsyan Galilea, ay nakilako kan Jose. Nahêlêk lay pinay-ilbêngan kan Apo Jesus haka no ay-êmên inhowên bayro ya bangkay na. 56Bayo nag-orong hilay na ha balayan, ta namil-an hilan pabango, ya idin la ha bangkay ni Apo Jesus.
A la tambêng nagêtan kanay habaytoy pabango, ta nagpainawa hila ha allon Sabado ha pamanhumonol ha Kautuhan.
S'ha seleccionat:
Lucas 23: sgb
Subratllat
Comparteix
Copia
Vols que els teus subratllats es desin a tots els teus dispositius? Registra't o inicia sessió
© 2006, Wycliffe Bible Translators, Inc. All rights reserved.
Lucas 23
23
Hi Apo Jesus ay in-arap kan Gobernador Pilato
(Mateo 27:1-2; 11:14; Marcos 15:1-5; Juan 18:28-38)
1Amêhên, naubuh hilan nirêng ya kalamo hên Sanedrin, ta gintan la ya hi Apo Jesus hên in-arap kan Gobernador Pilato, ya gobernador hên probinsyan Judea. 2Binad-an la ya, ya wanla kan Gobernador Pilato, “Narakêp naên ya habaytsi. Alwan mangêd ya panhabiên na ha kal-atan, ya a hila kano kailangan hên mamayad hên buwih ha pinakapoon ha bansan Roma, haka hiya kano ya Mesias, ya Cristo, ya mihay ari.” 3Amêhên, kinotang ni Gobernador Pilato hi Apo Jesus, ya wana, “Awta? Hika ya ari hên Israelita?” Hinabi etaman ni Apo Jesus, “Hinabi mina, Gobernador.” 4Kabay wani Gobernador Pilato kanlan poon pari haka kanlan kaatag, “Ayn akon angkahêlêk ya ikadikil hên hata lalaki.” 5Noa, lalo lan impalêkpêk, ya wanla, “Gawan ha panoro na di ha probinsyan Judea, ay nahulhulan hilay nay tawo hên manobag ha gobyernon Roma. Nag-umpisa yan nanoro ha probinsyan Galilea, bayo amêhên atsi yay na di.”
Hi Apo Jesus ay in-arap kan Gobernador Herodes Antipas
6Hên nagilaman ni Gobernador Pilato ya habaytsi, ay kinotang na no taga-probinsyan Galilea hi Apo Jesus. 7Hên namwangan ni Gobernador Pilato ya hi Apo Jesus ay taga-probinsyan Galilea awud, ya sakop ni Gobernador Herodes Antipas, ay in-utoh na hên gêtan la ya hi Apo Jesus kana, ta atsi ya etaman bayro ha Jerusalem hên habayto. 8Hadyay higla ni Gobernador Herodes Antipas hên nahêlêk na hi Apo Jesus, gawan mal-at ya nagilam na, ya tungkol kana, haka nabuyot nay nan labay mahêlêk ya kapapaêpapah ya dyag na. 9Kabay pinagkokotang ni Gobernador Herodes Antipas hi Apo Jesus. Noa, a ya naghabi hi Apo Jesus. 10Hadyay huluk lan poon pari haka hadyay huluk lan mánoron Kautuhan ni apo Moises ha pamara la kan Apo Jesus. 11Hi Apo Jesus ay pinagmumusmus haka kinailyan ni Gobernador Herodes Antipas haka hilay hundaloh na. Ha pammusmus la kana ay pinatakopan la ya hên mahampat ya nanad takop hên ari, bayo impaorong la ya kan Gobernador Pilato. 12Hên hato, ay mikapatsi hi Gobernador Pilato haka hi Gobernador Herodes Antipas, noa, habayton allo êt ay napilugud hilay nay lowa.
Hi Apo Jesus ay hinatolan hên matsi ha koros
(Mateo 27:15-26; Marcos 15:6-15; Juan 18:39—19:16)
13Pinatsipon ni Gobernador Pilato hilay ampamaala kanlan pari, hilay kaatag ya ampamaala, haka hilay kal-atan Israelita. 14Ta wana kanla, “Gintan yo ya hatsi ya lalaki kangko gawan alwa kanon mangêd ya panoro na kanlan kal-atan. Pinakakotang ko ya, noa, ayn akon nahêlêk kana ya kasalanan ya an-ibara yo kana. 15Hi Gobernador Herodes Antipas man, ay ayn yan nahêlêk kanay kasalanan, kabay impaorong na ya kantamo di. Ayn yan dinyag ya pamatsan kana. 16Kabay ipalatiko ko ya tana, bayo ibuhan ko ya.” 17(Balang Pistan Pangaligtas ha Egipto,#23:17 Paskwa. Hêlkên ha panlêkan labay habiên hên habi di ha bokotan hên hata Bibliya. ay kailangan ni Gobernador Pilato hên ibuhan ya miha kanlan nakahukul.)
18Noa, ya kal-atan ay nan-angaw, ya wanla, “Patsên hi Jesus! Hi Barrabas tana ya labay naên hên ibuhan mo!” 19(Nakahukul hi Barrabas gawan nakilamo ya kanlan kal-atan ya nanyag hên halanghang ha gobyernon Roma ha balayan Jerusalem, haka gawan namatsi yan tawo.)
20Labay na dayi ni Gobernador Pilaton mibuhan hi Apo Jesus, kabay naghabi yan oman ya ibuhan dayi hi Apo Jesus. 21Noa, in-angaw la, ya wanla, “Ipako ya ha koros! Ipako ya ha koros!”
22Katatlo nan hinabi ni Gobernador Pilato, ya wana, “Awta? Hinoy kasalanan na? Ayn akon nahêlêk kana ya pamatsan kana. Ipalatiko ko ya tana, bayo ibuhan ko ya.”
23Noa, impapakaangaw lan poon pari haka lan kaatag, ya ipako ya ha koros. Kabay ayn yay nan madyag hi Gobernador Pilato. 24Pinaulayan na hilay na ha kalabayan la. 25Hinonol nay kalabayan lan kal-atan, ta imbuhan na hi Barrabas, ya nakahukul gawan nanalanghang ya ha gobyerno, haka gawan namatsi yan tawo. Indin na ya hi Apo Jesus ha gamêt la, ta êmên la madyag ya kalabayan la.
Hi Apo Jesus ay impako ha koros
(Mateo 27:32-44; Marcos 15:21-32; Juan 19:17-27)
26Amêhên, gintan la hi Apo Jesus hên hundaloh ta ipako la ya ha koros. Ha pammita la ay nakatupa hila hên mihay lalaki ya nag langan Simon ya taga-Cirene, ya anhumwên ha balayan. Dinakêp la ya ta impabalangaw lay koros kana hên ampakihonol kan Apo Jesus.
27Hadyay kal-atan ya hinumonol kana. Kalamo la ya kaatag ya babayi ya hadyay tangih, ta antangihan la ya. 28Namalingay hi Apo Jesus, ta wana kanla, “Hikaw ya babayi ya taga-Jerusalem, paan yo ko tangihan, noa, tangihan yoy sarili yo haka maának yo, 29ta lumatêng lano ya allo ya habiên la, ya iningalwan hilay a nakaanak haka a namahoho. 30Habaytoy panaon ay habiên la kanlan tawgtug, ya wanla, ‘Gêymaan yo kay.’ Wanla êt kanlan bung-oy, ‘Taphonan yo kay.’ 31Ta no êmên di ya daygên la ha kayoy nailê, ay hino bayto ya daygên la ha kayoy nayango?#23:31 Mal-at ya maghabin ya labay habiên hatsi ay no êmên di ya daygên la kan Apo Jesus ya ayn kasalanan ay mabyat êt ya daygên la kanlan Israelita ya main kasalanan.”
32Main êt loway lalaki, ya parehon mapanyag karawakan ya gintan hên patsên kalamo ni Apo Jesus. 33Hên nilumatêng hila ha logal ya ambaêgên lan Golgota o Bungo, ay bayro la hilan impako hên hundaloh, ha tatloy koros. Ya miha ay atsi ha koros ha dapit panabtab ni Apo Jesus, haka ya miha ay atsi ha koros ha dapit uki na. 34Amêhên, nanalangin ya hi Apo Jesus, “Tatang ko ha langit, patawarên mo hila ta a la muwang ya pandaygên la.” Hilay hundaloh etaman, ay nangwan takop ni Apo Jesus ta inatag-atag lan pinagpalabonutan. 35Mal-at ya atsi bayro hên ampanlêk kaban ammusmusên la ya hên ampamaala ha Templo, ya wanla, “Inligtas nay kaatag. No hiya ya Mesias, ya Cristo, ya impangakon Mámiligtas ya pinili ni Apo Namalyari hên mamaala, pata a na mailigtas ya sarili na!” 36Hilay hundaloh ay nammusmus kana etaman. Painêmên la ya dayin nangihoy alak, 37ta wanla kana, “No hika ya Ari lan Israelita, iligtas moy sarili mo!” 38Atsi ha koros, ha ugton ulo na, ya nakahulat (ha habin Griego, Latin, haka Hebreo), ya wanan hulat, “Hatsi ya Ari lan Israelita.”
39Minusmus ya êt hên miha kanlan loway mapanyag karawakan ya nakapako ha koros hên karani na, ya wana, “No hika ya Mesias, ya Cristo, ya impangakon Mámiligtas ya pinili ni Apo Namalyari hên mamaala, ay iligtas moy sarili mo, haka hikay.” 40Noa, tinobag na yan kapareho nan mapanyag karawakan, ya wana, “Ayn kan limo kan Apo Namalyari? Pare-pareho kitamon amparusaan hên patsên. 41Hêpat kanta ya habayto ta nakadyag kitan kasalanan, noa, hiya etaman, ay ayn yan kasalanan.” 42Bayo hinabi na kan Apo Jesus, ya wana, “Apo, a mo kon liwaan, uston ampamaala kay na.” 43Kabay, hinabi ni Apo Jesus kana, ya wana, “An-ipangako ko kamo, ya amêhên êt, ay mapagkalamo mo ko ha langit, ha Paraiso.”
Ya pangamatsi ni Apo Jesus
(Mateo 27:45-56; Marcos 15:33-41; Juan 19:28-30)
44Hên marani yanay ugtoy allo, ay dinumiglêm ya boon luta angga ha alas tres hên maapon. 45Sakton dinumiglêm, ay biglan nawakwak hên napibonak ya makogpaw ya takop ya pinagpênlan bayro ha lalê hên Templo ha Jerusalem. 46Amêhên, nan-angaw hi Apo Jesus hên hadyay hêkaw, ya wana, “Tatang ko ha langit, ipaulay kina kamo ya kaêlwa ko.” Hên nayari nan hinabi ya habayto ay natsi yay na. 47Hên nahêlêk nan ampamaala kanlan hundaloh, ya pangamatsi ni Apo Jesus, ay pinuri na hi Apo Namalyari, ya wana, “Pêtêg bay awud! Ayn yan kasalanan ya habaytsi!” 48Hên nahêlêk lan kal-atan ya ni-tsi-tsipon, ya nalyari, ay nuli hila hên andugdugên lay pagaw la, gawan hadyay lungkot la. 49Noa, hilay kabalay ni Apo Jesus, kalamo hilay babayi ya nakihonol kana hên nanaglap kana, hên paubat ha probinsyan Galilea, ay nakairêng ha marayo-dayo kana, ta andungawan lay angkalyari.
Ya pamilbêng kan Apo Jesus
(Mateo 27:57-61; Marcos 15:42-47; Juan 19:38-42)
50Main bayro hên mihay lalaki, ya hi Jose, ya taga-balayan Arimatea ha probinsyan Judea. Hiyay mapanyag kangêran haka anhumonol ya ha Kautuhan ni apo Moises. Hiyay mihay kalamo hên Sanedrin. 51Noa, a ya nakiuyon ha dinyag la kan Apo Jesus. Pan-êngganan nay pamanlokop ni Apo Namalyari. 52Dinumani ya kan Gobernador Pilato, ta pinakikwaan nay bangkay ni Apo Jesus, ta iilbêng na ya. Nabay ya etaman hi Gobernador Pilato. 53Kabay kingwa ni Jose ya bangkay ni Apo Jesus, hên in-aypa, haka na kinêlkêlan hên makarang ya takop, ya naputsi. Bayo inhowên na ya ha pay-ilbêngan ha lêyang ya bato, ya a êt pinay-ilbêngan. 54Hên habayto ay allon pamaglêan ha allon pamagsimba lan Israelita.
55Hilay babayi ya nakihonol kan Apo Jesus ya ubat ha probinsyan Galilea, ay nakilako kan Jose. Nahêlêk lay pinay-ilbêngan kan Apo Jesus haka no ay-êmên inhowên bayro ya bangkay na. 56Bayo nag-orong hilay na ha balayan, ta namil-an hilan pabango, ya idin la ha bangkay ni Apo Jesus.
A la tambêng nagêtan kanay habaytoy pabango, ta nagpainawa hila ha allon Sabado ha pamanhumonol ha Kautuhan.
S'ha seleccionat:
:
Subratllat
Comparteix
Copia
Vols que els teus subratllats es desin a tots els teus dispositius? Registra't o inicia sessió
© 2006, Wycliffe Bible Translators, Inc. All rights reserved.