JENESIS 31
31
U Jakob u phet na u Laban
1U Jakob u ïohsngew ba ki khun shynrang jong u Laban ki ïa-ong, “U Jakob u la shim lut baroh kat kaba dei ka jong i pa jong ngi. U la ïoh lut ïa ka spah baroh na kaei kaba i pa jong ngi i don.” 2U la ïohi ruh ba u Laban um da leh jan shuh ïa u kumba mynshuwa. 3Nangta U Trai u ong ha u, “Khie leit phai pat sha ka ri ki kpa tymmen jong me, bad sha la ki kur ki jait. Nga ngan long lem ryngkat bad me.”
4Kumta u Jakob u phah ktien sha ka Rakhel bad ka Leah ba kin ïakynduh ïa u ha lyngkha ha kaba ki jingri jong u ki don. 5U ong ïa ki, “Nga ithuh ba i pa jong phi im da leh jan shuh ïa nga kumba mynshuwa; hynrei U Blei jong u kpa jong nga u la don lem bad nga. 6Phi baroh ar ngut phi tip ba nga la trei na ka bynta i pa jong phi katba kot la ka bor. 7Pynban i la shukor ïa nga bad pynkylla ïa ka bainong jong nga la shiphew sien. Hynrei U Blei um shym la shah ba in pynmynsaw ïa nga. 8Ha man ba i ong, ‘Ki blang kiba thohbria kin long ka bainong jong me,’ ka kynhun jingri baroh ka kha da kiba thohbria suda. Haba i ong, ‘Kita kiba thohshuid kin long ka bainong jong me,’ kata ka kynhun jingri baroh ka kha da kiba thohshuid suda. 9U Blei u la shim noh ïa ki kynhun jingri na i pa jong phi bad u la ai ïa ki ha nga.
10“Ha ka aïom pakor nga la phohsniew, bad nga la ïohi ba ki 'langsohmoh kiba ïa-pakor ki long kiba thohshuid, kiba thohbria bad kiba thohbroin. 11U angel U Blei u la kren ïa nga ha ka jingphohsniew bad u ong, ‘Jakob!’ ‘Oi’ nga la jubab. 12‘Ha khmih’ u la bteng, ‘Baroh ki 'langsohmoh kiba ïa-pakor ki long kiba thohshuid, kiba thohbria, bad kiba thohbroin. Nga pynlong ïa kane ban jia namar nga la ïohi ïa baroh kaba u Laban u la leh ïa me. 13#Jen. 28:18-22Nga long U Blei uba la mihpaw ha me ha Bethel, ha kaba me la pynkyntang ïa u maw kum ka jingsah jingkynmaw da kaba me la theh ïa ka umphniang Olib halor jong u bad ha kaba me la smai ha nga. Mynta to khreh ban leit phai pat sha ka ri ha kaba la kha ïa me.’ ”
14Ka Rakhel bad ka Leah ki jubab ïa u Jakob, “Ym don ei ei shuh kaba ngin ïoh bynta na la i pa. 15I ñiew ïa ngi kum ki nongwei. I la die ïa ngi, bad mynta i la pynlut ïa ka pisa baroh kaba long ka dor jong ngi. 16Ka spah baroh kaba U Blei u la shim noh na i pa jong ngi ka dei ka jong ngi bad jong ki khun jong ngi. To leh katba U Blei u la bthah ïa phi.”
17-18Kumta u Jakob u khreh ban leit phai pat sha la u kpa ha ka ri Kanaan. U pynshong ïa ki khun bad ki tnga jong u halor ki ut, bad u ïalam ïa la ki kynhun jingri jong u baroh ha shuwa jong u, lem bad baroh kiba u la ïohlum ha Mesopotamia. 19U Laban u la leit ban khap shñiuh ïa la ki langbrot, bad ha ka por ba um don ka Rakhel ka la tuh ïa ki blei ïing kiba long ki jong u kpa jong ka. 20U Jakob u la shukor ïa u Laban da kaba um shym la ïathuh ei ei ba u thmu ban phet noh. 21U la kit lut kat ïa kaba u don bad u phet noh kyrkieh. U la jam ïa ka wah Ïuphratis, bad u leit kiew sha ki phang ka ri lum Gilead.
U Laban u beh nadien ïa u Jakob
22Hadien lai sngi la ïathuh ha u Laban ba u Jakob u la phet noh. 23U la ïalam ïa ki briew jong u bad u la beh nadien ïa u Jakob kumba hynñiew sngi haduh ba un da lap ïa u ha ka ri lum Gilead. 24Ha ka jingphohsniew ha kata ka miet U Blei u paw ha u Laban bad u ong ha u, “Da husiar ban ym byrngem ïa u Jakob ha kano kano ka rukom.” 25U Jakob u la sher dara halor u lum, bad u Laban u la sher dara lem bad la ki kur ki jait ha ka ri lum Gilead.
26U Laban u ong ïa u Jakob, “Balei me shukor ïa nga bad ïalam noh ïa ki khun kynthei jong nga la kum ïa ki kynthei kiba shah kem ha ka thma? 27Balei me shukor ïa nga bad mih jar jar khlem da ïathuh ïa nga? Lada me la ïathuh ïa nga, ngan jin da la phah ïa me da ka jingkmen bad da ki jingkyn-ud sur ha ki kanjari bad ki duitara. 28Mem shym la ailad ba ngan ïoh doh ïa la ki khun ksiew bad ki khun kynthei jong nga. Kato ka long ka kam bieit ban leh! 29Nga don ka bor ban pynmynsaw ïa me; hynrei hynne mynmiet U Blei jong u kpa jong me u la maham ïa nga ba ngan ym byrngem ei ei ïa me. 30Nga tip ba me mihnoh namar ba me kynmaw ïing eh, hynrei balei pat me tuh ïa ki blei ïing jong nga?”
31U Jakob u jubab, “Nga la sheptieng, namar nga pyrkhat ïoh phin knieh jubor ïa ki khun kynthei jong phi na nga. 32Hynrei lada phi shem ïa ki blei jong phi ha uno uno hangne, uta un shah pynïap. Hangne, lem bad ki briew jong ngi kum ki sakhi, peit ïa kano kano ka tiar kaba dei ka jong phi bad shim ïa kaba dei ka jong phi.” U Jakob um shym tip ba ka Rakhel ka la tuh ïa ki blei ïing jong u Laban.
33U Laban u leit rung shapoh ka ïingjaiñ jong u Jakob, nangta u leit sha ïingjaiñ jong ka Leah, bad sha ka ïingjaiñ jong kita ki ar ngut ki mraw kynthei, hynrei um shym lap ïa ki blei jong u. Nangta u leit rung sa ha ka ïingjaiñ jong ka Rakhel. 34Ka Rakhel ka la shim ïa kita ki blei ïing bad ka la lah thep ïa ki hapoh ka jin#31:34 ka jin: Kane ka dei ka jaka shong ba la shna kyrpang ban buh halor u kulai lane halor jong ka ut ha shuwa ban shong. ut bad ka shong halor jong ki. U Laban la u wad kylleng hapoh kata ka ïingjaiñ, hynrei um lap ïa ki. 35Ka Rakhel ka ong ha la u kpa, “Wat bitar ïa nga, ko kynrad, hynrei ngam lah ban ïeng ha khmat jong phi, nga dang poi bnai.” U Laban u la wad, hynrei um shym la shem satia ïa kita ki blei ïing jong u.
36Nangta u Jakob u la bitar lep, “Ka kam sniew aïu ba nga la leh?” u kylli da ka jingbitar. “Ka aiñ aïu ba nga la pynkheiñ kaba shong hok ha phi ban thwet ïa nga haduh katne? 37Mynta ba phi la khyllie lut ïa ki jingdon jingem jong nga baroh, ki tiar ïing aïu phi shem kiba dei ki jong phi? To phriang ïa ki hangne ba ki briew jong phi bad ki jong nga kin ïohi, bad ai kin rai ba mano na ngi uba dei. 38Nga la don bad phi mynta la arphew snem; ki langbrot bad ki blang jong phi kim shym la sangeh ban kha khun, bad ngam pat ju bam doh ïa uno uno na ki langbrot shynrang na ki kynhun jingri jong phi. 39Man ka por ba ka langbrot ka shah pynïap ha ki mradkhlaw, nga kitkhlieh hi ma nga. Ngam ju wanrah ïa kata ban pyn-i ha phi ba kam shym dei ka jingbakla jong nga. Phi dawa ba ma nga hi ngan hap buria ïa kaba lah shah tuh la ka long mynsngi lane mynmiet. 40Bunsien nga shahshitom na ka jingshit mynsngi bad na ka jingkhriat mynmiet. Ngam ju ïohthiah satia. 41Ka la long kumta ha baroh ki arphew snem kiba nga la don bad phi. Khatsaw snem nga la shakri ban ïoh ïa ki khun kynthei jong phi ar ngut — bad hynriew snem na ka bynta ki jingri jong phi. Wat la katta ruh, phi la pynkylla ïa ka bainong jong nga haduh shiphew sien. 42Lada U Blei jong ki kpa jong nga, U Blei jong u Abraham bad u Isaak um shym la don ryngkat bad nga, phin jin da la phah thylli ïa nga. Hynrei U Blei u la ïohi ïa ka jingjynjar jong nga bad ïa ka jingtrei ba nga la pyndep, bad hynne mynmiet u la ai ïa ka jingbishar jong u.”
Ka jingïateh kular hapdeng u Jakob bad u Laban
43U Laban u jubab ïa u Jakob, “Kine ki kynthei ki dei ki khun jong nga; ki khun jong ki, ki dei ki jong nga, bad kine ki kynhun jingri ki dei ki jong nga. Ha ka jingshisha, kaei kaei baroh kat kaba me ïohi hangne ki dei ki jong nga. 44Hynrei namar ba ngam lah leh ei ei ban bat ïa la ki khun kynthei bad ïa ki khun jong ki, nga kloi ban pynlong ka jingïateh kular bad me. To ngin ïakynton ïa ki maw ki ban pynkynmaw ïa ka jingïateh kular jong ngi.”
45Kumta u Jakob u shim uwei u maw bad u pynïeng ïa u kum ka jingsah jingkynmaw. 46U ong ha la ki briew ban lum katto katne ki mawbah bad ban kynton halor jong ki. Nangta ki ïashong bam hajan kata ka kynton maw. 47U Laban u khot kyrteng ïa ka, ka Jegar Sahadutha, katba u Jakob pat u khot kyrteng ïa ka, ka Galeed. 48U Laban u ong ha u Jakob, “Kane ka kynton maw kan long ka jingpynkynmaw ïa ngi baroh ar ngut.” Namar kata, la khot kyrteng ïa kata ka jaka ka Galeed. 49U Laban u ong ruh, “To U Trai un khmih halor jong ngi haba ngi la ïakhlad iwei na iwei pat.” Kumta ïa kata ka jaka la khot ruh ka Mispah. 50U Laban u ong shuh shuh, “Lada phi lehbeiñ ïa ki khun kynthei jong nga lane lada phi shongkurim ïa kiwei pat ki kynthei, wat la ngam lah ban tip shaphang kata, to kynmaw ba U Blei u khmih ïa ngi. 51Hangne kine ki mawbah ba nga la kynton hapdeng jong ngi, bad hangne u maw pynsah jingkynmaw. 52Kine baroh ar — ka kynton bad une u maw pynsah jingkynmaw ki long ki jingpynkynmaw. Ngan ym jam palat ïa kane ka kynton ban ïaleh pyrshah ïa me, bad me ruh men ym jam palat ïa kane ka kynton bad ïa une u maw pynsah kynmaw ban ïaleh pyrshah ïa nga. 53U Blei jong u Abraham bad U Blei jong u Nahor un bishar hapdeng jong ngi.” Kumta, ha ka kyrteng U Blei ïa uba u Isaak u kpa jong u, u la mane, u Jakob u la smai da kaba sngew kyntang ban bat ïa kane ka kular. 54U pynïap ïa u jingri, ïa uba u ai kum ka jingkñia halor uta u lum, bad u khot sngewbha ïa ki briew jong u ban ïabam. Ynda ki la lah bam, ki sahmiet halor uta u lum. 55Dang step phyrngab ha ka sngi kaba bud u Laban u la doh khublei ïa la ki khun ksiew bad ïa la ki khun kynthei, bad u la leit phai pat sha la ïing.
Markert nå:
JENESIS 31: KHACLBSI
Marker
Del
Kopier
Vil du ha høydepunktene lagret på alle enhetene dine? Registrer deg eller logg på
Khasi CL Bible
Copyright © Bible Society of India, 2016.
Used by permission. All rights reserved worldwide.
JENESIS 31
31
U Jakob u phet na u Laban
1U Jakob u ïohsngew ba ki khun shynrang jong u Laban ki ïa-ong, “U Jakob u la shim lut baroh kat kaba dei ka jong i pa jong ngi. U la ïoh lut ïa ka spah baroh na kaei kaba i pa jong ngi i don.” 2U la ïohi ruh ba u Laban um da leh jan shuh ïa u kumba mynshuwa. 3Nangta U Trai u ong ha u, “Khie leit phai pat sha ka ri ki kpa tymmen jong me, bad sha la ki kur ki jait. Nga ngan long lem ryngkat bad me.”
4Kumta u Jakob u phah ktien sha ka Rakhel bad ka Leah ba kin ïakynduh ïa u ha lyngkha ha kaba ki jingri jong u ki don. 5U ong ïa ki, “Nga ithuh ba i pa jong phi im da leh jan shuh ïa nga kumba mynshuwa; hynrei U Blei jong u kpa jong nga u la don lem bad nga. 6Phi baroh ar ngut phi tip ba nga la trei na ka bynta i pa jong phi katba kot la ka bor. 7Pynban i la shukor ïa nga bad pynkylla ïa ka bainong jong nga la shiphew sien. Hynrei U Blei um shym la shah ba in pynmynsaw ïa nga. 8Ha man ba i ong, ‘Ki blang kiba thohbria kin long ka bainong jong me,’ ka kynhun jingri baroh ka kha da kiba thohbria suda. Haba i ong, ‘Kita kiba thohshuid kin long ka bainong jong me,’ kata ka kynhun jingri baroh ka kha da kiba thohshuid suda. 9U Blei u la shim noh ïa ki kynhun jingri na i pa jong phi bad u la ai ïa ki ha nga.
10“Ha ka aïom pakor nga la phohsniew, bad nga la ïohi ba ki 'langsohmoh kiba ïa-pakor ki long kiba thohshuid, kiba thohbria bad kiba thohbroin. 11U angel U Blei u la kren ïa nga ha ka jingphohsniew bad u ong, ‘Jakob!’ ‘Oi’ nga la jubab. 12‘Ha khmih’ u la bteng, ‘Baroh ki 'langsohmoh kiba ïa-pakor ki long kiba thohshuid, kiba thohbria, bad kiba thohbroin. Nga pynlong ïa kane ban jia namar nga la ïohi ïa baroh kaba u Laban u la leh ïa me. 13#Jen. 28:18-22Nga long U Blei uba la mihpaw ha me ha Bethel, ha kaba me la pynkyntang ïa u maw kum ka jingsah jingkynmaw da kaba me la theh ïa ka umphniang Olib halor jong u bad ha kaba me la smai ha nga. Mynta to khreh ban leit phai pat sha ka ri ha kaba la kha ïa me.’ ”
14Ka Rakhel bad ka Leah ki jubab ïa u Jakob, “Ym don ei ei shuh kaba ngin ïoh bynta na la i pa. 15I ñiew ïa ngi kum ki nongwei. I la die ïa ngi, bad mynta i la pynlut ïa ka pisa baroh kaba long ka dor jong ngi. 16Ka spah baroh kaba U Blei u la shim noh na i pa jong ngi ka dei ka jong ngi bad jong ki khun jong ngi. To leh katba U Blei u la bthah ïa phi.”
17-18Kumta u Jakob u khreh ban leit phai pat sha la u kpa ha ka ri Kanaan. U pynshong ïa ki khun bad ki tnga jong u halor ki ut, bad u ïalam ïa la ki kynhun jingri jong u baroh ha shuwa jong u, lem bad baroh kiba u la ïohlum ha Mesopotamia. 19U Laban u la leit ban khap shñiuh ïa la ki langbrot, bad ha ka por ba um don ka Rakhel ka la tuh ïa ki blei ïing kiba long ki jong u kpa jong ka. 20U Jakob u la shukor ïa u Laban da kaba um shym la ïathuh ei ei ba u thmu ban phet noh. 21U la kit lut kat ïa kaba u don bad u phet noh kyrkieh. U la jam ïa ka wah Ïuphratis, bad u leit kiew sha ki phang ka ri lum Gilead.
U Laban u beh nadien ïa u Jakob
22Hadien lai sngi la ïathuh ha u Laban ba u Jakob u la phet noh. 23U la ïalam ïa ki briew jong u bad u la beh nadien ïa u Jakob kumba hynñiew sngi haduh ba un da lap ïa u ha ka ri lum Gilead. 24Ha ka jingphohsniew ha kata ka miet U Blei u paw ha u Laban bad u ong ha u, “Da husiar ban ym byrngem ïa u Jakob ha kano kano ka rukom.” 25U Jakob u la sher dara halor u lum, bad u Laban u la sher dara lem bad la ki kur ki jait ha ka ri lum Gilead.
26U Laban u ong ïa u Jakob, “Balei me shukor ïa nga bad ïalam noh ïa ki khun kynthei jong nga la kum ïa ki kynthei kiba shah kem ha ka thma? 27Balei me shukor ïa nga bad mih jar jar khlem da ïathuh ïa nga? Lada me la ïathuh ïa nga, ngan jin da la phah ïa me da ka jingkmen bad da ki jingkyn-ud sur ha ki kanjari bad ki duitara. 28Mem shym la ailad ba ngan ïoh doh ïa la ki khun ksiew bad ki khun kynthei jong nga. Kato ka long ka kam bieit ban leh! 29Nga don ka bor ban pynmynsaw ïa me; hynrei hynne mynmiet U Blei jong u kpa jong me u la maham ïa nga ba ngan ym byrngem ei ei ïa me. 30Nga tip ba me mihnoh namar ba me kynmaw ïing eh, hynrei balei pat me tuh ïa ki blei ïing jong nga?”
31U Jakob u jubab, “Nga la sheptieng, namar nga pyrkhat ïoh phin knieh jubor ïa ki khun kynthei jong phi na nga. 32Hynrei lada phi shem ïa ki blei jong phi ha uno uno hangne, uta un shah pynïap. Hangne, lem bad ki briew jong ngi kum ki sakhi, peit ïa kano kano ka tiar kaba dei ka jong phi bad shim ïa kaba dei ka jong phi.” U Jakob um shym tip ba ka Rakhel ka la tuh ïa ki blei ïing jong u Laban.
33U Laban u leit rung shapoh ka ïingjaiñ jong u Jakob, nangta u leit sha ïingjaiñ jong ka Leah, bad sha ka ïingjaiñ jong kita ki ar ngut ki mraw kynthei, hynrei um shym lap ïa ki blei jong u. Nangta u leit rung sa ha ka ïingjaiñ jong ka Rakhel. 34Ka Rakhel ka la shim ïa kita ki blei ïing bad ka la lah thep ïa ki hapoh ka jin#31:34 ka jin: Kane ka dei ka jaka shong ba la shna kyrpang ban buh halor u kulai lane halor jong ka ut ha shuwa ban shong. ut bad ka shong halor jong ki. U Laban la u wad kylleng hapoh kata ka ïingjaiñ, hynrei um lap ïa ki. 35Ka Rakhel ka ong ha la u kpa, “Wat bitar ïa nga, ko kynrad, hynrei ngam lah ban ïeng ha khmat jong phi, nga dang poi bnai.” U Laban u la wad, hynrei um shym la shem satia ïa kita ki blei ïing jong u.
36Nangta u Jakob u la bitar lep, “Ka kam sniew aïu ba nga la leh?” u kylli da ka jingbitar. “Ka aiñ aïu ba nga la pynkheiñ kaba shong hok ha phi ban thwet ïa nga haduh katne? 37Mynta ba phi la khyllie lut ïa ki jingdon jingem jong nga baroh, ki tiar ïing aïu phi shem kiba dei ki jong phi? To phriang ïa ki hangne ba ki briew jong phi bad ki jong nga kin ïohi, bad ai kin rai ba mano na ngi uba dei. 38Nga la don bad phi mynta la arphew snem; ki langbrot bad ki blang jong phi kim shym la sangeh ban kha khun, bad ngam pat ju bam doh ïa uno uno na ki langbrot shynrang na ki kynhun jingri jong phi. 39Man ka por ba ka langbrot ka shah pynïap ha ki mradkhlaw, nga kitkhlieh hi ma nga. Ngam ju wanrah ïa kata ban pyn-i ha phi ba kam shym dei ka jingbakla jong nga. Phi dawa ba ma nga hi ngan hap buria ïa kaba lah shah tuh la ka long mynsngi lane mynmiet. 40Bunsien nga shahshitom na ka jingshit mynsngi bad na ka jingkhriat mynmiet. Ngam ju ïohthiah satia. 41Ka la long kumta ha baroh ki arphew snem kiba nga la don bad phi. Khatsaw snem nga la shakri ban ïoh ïa ki khun kynthei jong phi ar ngut — bad hynriew snem na ka bynta ki jingri jong phi. Wat la katta ruh, phi la pynkylla ïa ka bainong jong nga haduh shiphew sien. 42Lada U Blei jong ki kpa jong nga, U Blei jong u Abraham bad u Isaak um shym la don ryngkat bad nga, phin jin da la phah thylli ïa nga. Hynrei U Blei u la ïohi ïa ka jingjynjar jong nga bad ïa ka jingtrei ba nga la pyndep, bad hynne mynmiet u la ai ïa ka jingbishar jong u.”
Ka jingïateh kular hapdeng u Jakob bad u Laban
43U Laban u jubab ïa u Jakob, “Kine ki kynthei ki dei ki khun jong nga; ki khun jong ki, ki dei ki jong nga, bad kine ki kynhun jingri ki dei ki jong nga. Ha ka jingshisha, kaei kaei baroh kat kaba me ïohi hangne ki dei ki jong nga. 44Hynrei namar ba ngam lah leh ei ei ban bat ïa la ki khun kynthei bad ïa ki khun jong ki, nga kloi ban pynlong ka jingïateh kular bad me. To ngin ïakynton ïa ki maw ki ban pynkynmaw ïa ka jingïateh kular jong ngi.”
45Kumta u Jakob u shim uwei u maw bad u pynïeng ïa u kum ka jingsah jingkynmaw. 46U ong ha la ki briew ban lum katto katne ki mawbah bad ban kynton halor jong ki. Nangta ki ïashong bam hajan kata ka kynton maw. 47U Laban u khot kyrteng ïa ka, ka Jegar Sahadutha, katba u Jakob pat u khot kyrteng ïa ka, ka Galeed. 48U Laban u ong ha u Jakob, “Kane ka kynton maw kan long ka jingpynkynmaw ïa ngi baroh ar ngut.” Namar kata, la khot kyrteng ïa kata ka jaka ka Galeed. 49U Laban u ong ruh, “To U Trai un khmih halor jong ngi haba ngi la ïakhlad iwei na iwei pat.” Kumta ïa kata ka jaka la khot ruh ka Mispah. 50U Laban u ong shuh shuh, “Lada phi lehbeiñ ïa ki khun kynthei jong nga lane lada phi shongkurim ïa kiwei pat ki kynthei, wat la ngam lah ban tip shaphang kata, to kynmaw ba U Blei u khmih ïa ngi. 51Hangne kine ki mawbah ba nga la kynton hapdeng jong ngi, bad hangne u maw pynsah jingkynmaw. 52Kine baroh ar — ka kynton bad une u maw pynsah jingkynmaw ki long ki jingpynkynmaw. Ngan ym jam palat ïa kane ka kynton ban ïaleh pyrshah ïa me, bad me ruh men ym jam palat ïa kane ka kynton bad ïa une u maw pynsah kynmaw ban ïaleh pyrshah ïa nga. 53U Blei jong u Abraham bad U Blei jong u Nahor un bishar hapdeng jong ngi.” Kumta, ha ka kyrteng U Blei ïa uba u Isaak u kpa jong u, u la mane, u Jakob u la smai da kaba sngew kyntang ban bat ïa kane ka kular. 54U pynïap ïa u jingri, ïa uba u ai kum ka jingkñia halor uta u lum, bad u khot sngewbha ïa ki briew jong u ban ïabam. Ynda ki la lah bam, ki sahmiet halor uta u lum. 55Dang step phyrngab ha ka sngi kaba bud u Laban u la doh khublei ïa la ki khun ksiew bad ïa la ki khun kynthei, bad u la leit phai pat sha la ïing.
Markert nå:
:
Marker
Del
Kopier
Vil du ha høydepunktene lagret på alle enhetene dine? Registrer deg eller logg på
Khasi CL Bible
Copyright © Bible Society of India, 2016.
Used by permission. All rights reserved worldwide.