Marka 7
7
Konflikt z ludźmi religijnymi w sprawie czystości rytualnej
(Mt 15,1‐20)
1Pewnego dnia kilku faryzeuszy oraz uczonych w Piśmie, przybyłych z Jerozolimy, podeszło do Jezusa#W istocie Jezus nie miał domu. Będąc w Kafarnaum, zatrzymywał się zwykle w domu Piotra., 2#Łk 11,38; Dz 10,14.28ponieważ zauważyli, iż część Jego uczniów spożywa posiłki bez wcześniejszego rytualnego obmywania rąk. 3#Ga 1,14; Kol 2,8Trzeba bowiem wiedzieć, że faryzeusze oraz Żydzi trzymający się tradycji przodków niczego nie zjedzą, jeśli wcześniej nie dokonają rytualnego oczyszczenia rąk. 4#Mt 23,25; Łk 11,39Po powrocie z miasta nie spoczną przy stole, dopóki nie obmyją się#Dosł. „nie zanurzą się” (gr. baptidzo). w specjalny sposób. Mają też wiele innych tradycji i zwyczajów, których mocno się trzymają, na przykład związanych ze specjalnym sposobem obmywania kielichów, dzbanów, pater#Patera – specjalne płaskie naczynie służące do podawania pokarmów. W tamtych czasach patery były wyrabiane często z miedzi. czy z miejscami, na których siadają#Religijni Żydzi zwracali uwagę, by nie siadać na miejscach, które wcześniej zajmowała kobieta w okresie menstruacji. Takie miejsce bowiem, wg ich tradycji, stawało się nieczyste.. 5W związku z tym faryzeusze i uczeni w Piśmie spytali Go:
— Dlaczego Twoi uczniowie nie trzymają się tradycji przekazywanej przez przywódców naszej religii, lecz spożywają posiłek, nie dokonując rytualnych oczyszczeń rąk#„Nieczyste ręce”. Nie chodziło o brudne ręce w sensie dosłownym, lecz o nieczystość rytualną.?
6 # Iz 29,13; Kol 2,22 Jezus zaś tak im odpowiedział:
— Trafnie o was obłudnikach prorokował Izajasz:
Ponieważ ten naród kieruje do mnie tylko słowa
i czci mnie jedynie swoimi wargami,
podczas gdy ich serca są daleko ode mnie,
7 dlatego hołdy, które mi składają,
nie mają dla mnie żadnego znaczenia,
gdyż są jedynie wyrazem tradycji, jakiej się wyuczyli # Por. Iz 29,13 oraz Ps 78,36‐37. .
8 Tak właśnie jest! Kurczowo trzymacie się ludzkich tradycji, jednocześnie lekceważąc Boże polecenia!
9 # Iz 24,4‐5 I kontynuował:
— Jesteście niezwykle sprytni w uchylaniu Bożych przykazań i zastępowaniu ich własnym nauczaniem! 10#Wj 20,12; Wj 21,17; Mk 10,19; Ef 6,2‐3Na przykład Mojżesz przekazał wam polecenia Najwyższego: Szanuj#Hebrajskie słowo kabad („szanuj”) miało wiele znaczeń – począwszy od „czcij”, przez „miej w poważaniu”, „oddaj honor”, kończąc na „zadbaj o” i „wspieraj”.swego ojca i matkę#Wj 20,12; Pwt 5,16.
, oraz: Kto by złorzeczył swemu ojcu lub matce, ma ponieść śmierć! # Wj 21,17; Kpł 20,9; Prz 28,24.
. 11Wy tymczasem nauczacie, że człowiek ma prawo powiedzieć ojcu lub matce: „To, co miało być wsparciem dla ciebie, przekazałem w darze do skarbca świątynnego#Aram. korban (korbonas) – Józef Flawiusz w swojej Wojnie żydowskiej (księga II, rozdz. 9,4) oraz w Dawnych dziejach Izraela (księga XVIII, rozdz. 3,2) wspomina o korbanie jako skarbie świątynnym, który został naruszony przez Piłata na cele budowy akweduktu.”. 12W taki sposób wypaczacie sens Bożego przykazania i umacniacie ludzi w myśleniu, że mogą sami siebie zwolnić z obowiązku pomagania rodzicom. 13Takim nauczaniem unieważniacie treść Bożego Słowa! A to tylko jeden przykład z wielu podobnych, których się dopuszczacie z pełną premedytacją.
14Przy innej okazji Jezus, nauczając tłumy, powiedział:
— Słuchajcie wszyscy i starajcie się to zrozumieć! 15#Dz 10,14‐15; 1 Kor 8,8; 1 Tm 4,4Nic zewnętrznego, co człowiek spożywa, nie może uczynić go nieczystym! Splamić go może jedynie to, co wychodzi z jego ust. Tylko to czyni go nieczystym!
16 Kto może, niech stara się zrozumieć duchowe przesłanie tego, co mówię! # Część starożytnych rękopisów nie zawiera tego wersetu, dlatego niektóre wydania Biblii opierające się na metodzie tzw. krytyki tekstu pomijają go. Jest jednak wiele manuskryptów, które zawierają ten werset. .
17 # Mt 13,36; Mk 4,10; Mk 9,28; Łk 8,9 Kiedy opuścił tłum i wszedł do domu, uczniowie Jezusa spytali Go o sens tej wypowiedzi. 18#Mk 4,13On zaś tak odpowiedział:
— Czy i wy jesteście aż tak niepojętni? Czy naprawdę nie rozumiecie, że żadne pokarmy nie są w stanie splamić człowieka? 19#Dz 10,9‐16; Dz 11,9; Rz 14; Kol 2,16.21‐22; 1 Tm 4,3‐5Przecież one nie wchodzą do ludzkiego serca, a jedynie do żołądka, skąd po przetrawieniu wydalane są w latrynie.
Mówiąc to, Jezus chciał im uświadomić, że żadne pokarmy nie mają wpływu na stan ludzkiej duszy#Por. Rz 14,17. Na stan ludzkiej duszy ma wpływ Słowo Boże – por. Hbr 4,12‐13.. 20W następnych słowach wyjaśnił to jeszcze dokładniej:
— Jedynie to, co pochodzi z serca człowieka, może go splamić, 21#1 Tm 1,9‐10; Tt 1,15; 1 P 4,3; Ap 21,8gdyż to z ludzkiego wnętrza biorą się złe myśli, zamiłowanie do pornografii i seksualnego wyuzdania#„Pornografia i swawola seksualna” – gr. porneia., złodziejstwo, zabójstwa, 22#Rz 1,29; 1 Kor 5,11; Ga 5,19‐21; Kol 3,5; 2 Tm 3,1‐4cudzołóstwa i bałwochwalstwa#„Cudzołóstwa i bałwochwalstwa” to dynamiczne oddanie słowa moicheia. W wielu miejscach Biblii słowem „cudzołóstwo” Bóg określa postawę duchowego bałwochwalstwa., zachłanność w dogadzaniu swemu ciału i niepohamowana żądza bogacenia się#Cała fraza „(...) zachłanność w dogadzaniu sobie czy niepohamowana żądza bogacenia się” jest dynamicznym ekwiwalentem greckiego słowa pleoneksia, które mówi nie tylko o chciwym gromadzeniu bogactw dla satysfakcji z ich posiadania, ale wręcz o nienasyconej żądzy indywidualnego bogacenia się (także cudzym kosztem). Jego celem jest trwonienie zdobytych majętności na maksymalne dogadzanie swym żądzom., wszelka niegodziwość, podstęp, chamstwo, zawiść#Dosł. „złe oko”., bluźnierstwa, pycha i głupota. 23Całe to zło rodzi się we wnętrzu człowieka i sprawia, że staje się on nieczysty#O tym samym pisał Apostoł Paweł w Ga 5,19‐21. Ciekawe jest to, że Jezus, diagnozując grzeszność natury ludzkiej, użył słowa kardia („serce”), natomiast Paweł – słowa sarks („grzeszna natura”, „natura cielesna”). To pokazuje ścisły związek między sercem a ludzką naturą skłonną do grzechu. Około 600 lat wcześniej Bóg objawił przez proroka Jeremiasza: „Serce człowieka jest strasznie zdradliwe, bardziej przewrotne niż cokolwiek innego” (Jr 19,9). Nie dziwi zatem, że Bóg, zapowiadając Żydom nadejście czasów mesjańskich ustami proroka Ezechiela, ujawnił, iż będą to czasy odnowienia serca i ducha (por. Ez 36,26‐27). Jak pokazuje historia, serca wielu Żydów zostały w czasach Jezusa odmienione, jednak większość z nich pozostała wierna swojej starej naturze..
Relacje Jezusa z nie‐Żydami
(Mt 15,21‐28)
24 # Mk 1,29; Mk 2,15; Mk 9,33; Mk 10,10 Po odejściu z Kafarnaum#Dosł. „stamtąd”. Jezus udał się w okolice Tyru#Tyr był miastem leżącym w Syrii, w odległości ok. 50 km od Jeziora Galilejskiego.. Tam zatrzymał się w jakimś domu na uboczu, gdyż nie chciał, by wieść o Nim rozeszła się po okolicy. Jednak nie udało się ukryć Jego obecności. 25Pewna kobieta, której córeczka była zniewolona przez ducha nieczystego, gdy tylko usłyszała o przybyciu Jezusa, przybiegła do Niego i padła Mu do stóp. 26Była to zhellenizowana Syrofenicjanka#To znaczy Fenicjanką mieszkającą w Syrii. Mt 15,21 podaje więcej informacji o jej kananejskim pochodzeniu. Rodzime religie kananejskie cechował krwawy okultyzm. Kanaan to wcześniejsza nazwa ziemi, która została obiecana Izraelowi. Podboju tego terytorium na rzecz Izraela dokonał sam Bóg, wielokrotnie podkreślając, jak wielką obrzydliwość odczuwa do owych krwawych kultów demonicznych.. Kobieta błagała Jezusa, by wyrzucił demona z ciała jej córki. 27On jednak powiedział:
— Daj spokój! Nie nalegaj! Zrozum, że najpierw muszę nakarmić dzieci Izraela, a nie jest dobrze brać pożywienie przeznaczone dla dzieci i rzucać je szczeniętom.
28Lecz ona tak odparła:
— To prawda, PANIE, ale przecież i szczenięta korzystają z okruchów, które spadają ze stołów dzieci.
29Wtedy Jezus rzekł do niej:
— Z powodu tego, co powiedziałaś, stanie się, jak prosisz. Wracaj do domu, demon opuścił twoją córkę.
30I kobieta natychmiast wróciła do domu, gdzie zastała swe dziecko odpoczywające na łóżku, już wolne od demona.
31 # Mt 15,29‐31; Mk 5,20 Gdy Jezus opuścił okolice Tyru, poszedł jeszcze do Sydonu. Stamtąd wrócił nad Jezioro Galilejskie, a następnie udał się do środkowej części Dekapolu#Jezus, wracając przez Sydon (leżący na północ od Tyru), a następnie idąc przez Dekapol, nadłożył drogi blisko sześciokrotnie. Przemierzył bowiem ok. 300 km.. 32#Mt 9,18; Mk 5,23; Łk 4,40; 1 Tm 4,14Tam jacyś ludzie przyprowadzili do Niego głuchoniemego, prosząc, by położył na nim swą rękę. 33#Mk 8,23; J 9,6Jezus zaś wziął tego człowieka na bok. Splunął na rękę i śliną posmarował język niemowy. Następnie włożył palce do jego uszu 34#Mt 14,19; Mk 6,41; J 11,41; J 17,1i, kierując wzrok w Niebiosa, westchnął, po czym rzekł do niego:
— Effata! — co po aramejsku znaczy „Otwórz się!”.
35 # Mt 8,3 I natychmiast otworzyły się uszy tego człowieka oraz zwolniły pęta jego języka, tak iż zaczął normalnie mówić. 36#Mt 8,4; Mk 1,34.43‐45; Mk 5,43Jezus przykazał jemu oraz towarzyszącym mu ludziom, by nie rozgłaszali tego, co się wydarzyło. Lecz im silniej nalegał, oni tym bardziej rozgłaszali, co się wydarzyło. 37#Iz 35,5‐6; Mk 9,25Z niezwykłym ożywieniem wszędzie powtarzali:
— On czyni samo dobro! Sprawia, że głusi odzyskują słuch, a niemym powraca mowa#Nawiązanie do proroctwa z Iz 35,5‐6..
Obecnie wybrane:
Marka 7: NT NPD
Podkreślenie
Udostępnij
Kopiuj
Chcesz, aby twoje zakreślenia były zapisywane na wszystkich twoich urządzeniach? Zarejestruj się lub zaloguj
Copyright ©️ 2021, 2022, 2023 by Wydawnictwo NPD.
Marka 7
7
Konflikt z ludźmi religijnymi w sprawie czystości rytualnej
(Mt 15,1‐20)
1Pewnego dnia kilku faryzeuszy oraz uczonych w Piśmie, przybyłych z Jerozolimy, podeszło do Jezusa#W istocie Jezus nie miał domu. Będąc w Kafarnaum, zatrzymywał się zwykle w domu Piotra., 2#Łk 11,38; Dz 10,14.28ponieważ zauważyli, iż część Jego uczniów spożywa posiłki bez wcześniejszego rytualnego obmywania rąk. 3#Ga 1,14; Kol 2,8Trzeba bowiem wiedzieć, że faryzeusze oraz Żydzi trzymający się tradycji przodków niczego nie zjedzą, jeśli wcześniej nie dokonają rytualnego oczyszczenia rąk. 4#Mt 23,25; Łk 11,39Po powrocie z miasta nie spoczną przy stole, dopóki nie obmyją się#Dosł. „nie zanurzą się” (gr. baptidzo). w specjalny sposób. Mają też wiele innych tradycji i zwyczajów, których mocno się trzymają, na przykład związanych ze specjalnym sposobem obmywania kielichów, dzbanów, pater#Patera – specjalne płaskie naczynie służące do podawania pokarmów. W tamtych czasach patery były wyrabiane często z miedzi. czy z miejscami, na których siadają#Religijni Żydzi zwracali uwagę, by nie siadać na miejscach, które wcześniej zajmowała kobieta w okresie menstruacji. Takie miejsce bowiem, wg ich tradycji, stawało się nieczyste.. 5W związku z tym faryzeusze i uczeni w Piśmie spytali Go:
— Dlaczego Twoi uczniowie nie trzymają się tradycji przekazywanej przez przywódców naszej religii, lecz spożywają posiłek, nie dokonując rytualnych oczyszczeń rąk#„Nieczyste ręce”. Nie chodziło o brudne ręce w sensie dosłownym, lecz o nieczystość rytualną.?
6 # Iz 29,13; Kol 2,22 Jezus zaś tak im odpowiedział:
— Trafnie o was obłudnikach prorokował Izajasz:
Ponieważ ten naród kieruje do mnie tylko słowa
i czci mnie jedynie swoimi wargami,
podczas gdy ich serca są daleko ode mnie,
7 dlatego hołdy, które mi składają,
nie mają dla mnie żadnego znaczenia,
gdyż są jedynie wyrazem tradycji, jakiej się wyuczyli # Por. Iz 29,13 oraz Ps 78,36‐37. .
8 Tak właśnie jest! Kurczowo trzymacie się ludzkich tradycji, jednocześnie lekceważąc Boże polecenia!
9 # Iz 24,4‐5 I kontynuował:
— Jesteście niezwykle sprytni w uchylaniu Bożych przykazań i zastępowaniu ich własnym nauczaniem! 10#Wj 20,12; Wj 21,17; Mk 10,19; Ef 6,2‐3Na przykład Mojżesz przekazał wam polecenia Najwyższego: Szanuj#Hebrajskie słowo kabad („szanuj”) miało wiele znaczeń – począwszy od „czcij”, przez „miej w poważaniu”, „oddaj honor”, kończąc na „zadbaj o” i „wspieraj”.swego ojca i matkę#Wj 20,12; Pwt 5,16.
, oraz: Kto by złorzeczył swemu ojcu lub matce, ma ponieść śmierć! # Wj 21,17; Kpł 20,9; Prz 28,24.
. 11Wy tymczasem nauczacie, że człowiek ma prawo powiedzieć ojcu lub matce: „To, co miało być wsparciem dla ciebie, przekazałem w darze do skarbca świątynnego#Aram. korban (korbonas) – Józef Flawiusz w swojej Wojnie żydowskiej (księga II, rozdz. 9,4) oraz w Dawnych dziejach Izraela (księga XVIII, rozdz. 3,2) wspomina o korbanie jako skarbie świątynnym, który został naruszony przez Piłata na cele budowy akweduktu.”. 12W taki sposób wypaczacie sens Bożego przykazania i umacniacie ludzi w myśleniu, że mogą sami siebie zwolnić z obowiązku pomagania rodzicom. 13Takim nauczaniem unieważniacie treść Bożego Słowa! A to tylko jeden przykład z wielu podobnych, których się dopuszczacie z pełną premedytacją.
14Przy innej okazji Jezus, nauczając tłumy, powiedział:
— Słuchajcie wszyscy i starajcie się to zrozumieć! 15#Dz 10,14‐15; 1 Kor 8,8; 1 Tm 4,4Nic zewnętrznego, co człowiek spożywa, nie może uczynić go nieczystym! Splamić go może jedynie to, co wychodzi z jego ust. Tylko to czyni go nieczystym!
16 Kto może, niech stara się zrozumieć duchowe przesłanie tego, co mówię! # Część starożytnych rękopisów nie zawiera tego wersetu, dlatego niektóre wydania Biblii opierające się na metodzie tzw. krytyki tekstu pomijają go. Jest jednak wiele manuskryptów, które zawierają ten werset. .
17 # Mt 13,36; Mk 4,10; Mk 9,28; Łk 8,9 Kiedy opuścił tłum i wszedł do domu, uczniowie Jezusa spytali Go o sens tej wypowiedzi. 18#Mk 4,13On zaś tak odpowiedział:
— Czy i wy jesteście aż tak niepojętni? Czy naprawdę nie rozumiecie, że żadne pokarmy nie są w stanie splamić człowieka? 19#Dz 10,9‐16; Dz 11,9; Rz 14; Kol 2,16.21‐22; 1 Tm 4,3‐5Przecież one nie wchodzą do ludzkiego serca, a jedynie do żołądka, skąd po przetrawieniu wydalane są w latrynie.
Mówiąc to, Jezus chciał im uświadomić, że żadne pokarmy nie mają wpływu na stan ludzkiej duszy#Por. Rz 14,17. Na stan ludzkiej duszy ma wpływ Słowo Boże – por. Hbr 4,12‐13.. 20W następnych słowach wyjaśnił to jeszcze dokładniej:
— Jedynie to, co pochodzi z serca człowieka, może go splamić, 21#1 Tm 1,9‐10; Tt 1,15; 1 P 4,3; Ap 21,8gdyż to z ludzkiego wnętrza biorą się złe myśli, zamiłowanie do pornografii i seksualnego wyuzdania#„Pornografia i swawola seksualna” – gr. porneia., złodziejstwo, zabójstwa, 22#Rz 1,29; 1 Kor 5,11; Ga 5,19‐21; Kol 3,5; 2 Tm 3,1‐4cudzołóstwa i bałwochwalstwa#„Cudzołóstwa i bałwochwalstwa” to dynamiczne oddanie słowa moicheia. W wielu miejscach Biblii słowem „cudzołóstwo” Bóg określa postawę duchowego bałwochwalstwa., zachłanność w dogadzaniu swemu ciału i niepohamowana żądza bogacenia się#Cała fraza „(...) zachłanność w dogadzaniu sobie czy niepohamowana żądza bogacenia się” jest dynamicznym ekwiwalentem greckiego słowa pleoneksia, które mówi nie tylko o chciwym gromadzeniu bogactw dla satysfakcji z ich posiadania, ale wręcz o nienasyconej żądzy indywidualnego bogacenia się (także cudzym kosztem). Jego celem jest trwonienie zdobytych majętności na maksymalne dogadzanie swym żądzom., wszelka niegodziwość, podstęp, chamstwo, zawiść#Dosł. „złe oko”., bluźnierstwa, pycha i głupota. 23Całe to zło rodzi się we wnętrzu człowieka i sprawia, że staje się on nieczysty#O tym samym pisał Apostoł Paweł w Ga 5,19‐21. Ciekawe jest to, że Jezus, diagnozując grzeszność natury ludzkiej, użył słowa kardia („serce”), natomiast Paweł – słowa sarks („grzeszna natura”, „natura cielesna”). To pokazuje ścisły związek między sercem a ludzką naturą skłonną do grzechu. Około 600 lat wcześniej Bóg objawił przez proroka Jeremiasza: „Serce człowieka jest strasznie zdradliwe, bardziej przewrotne niż cokolwiek innego” (Jr 19,9). Nie dziwi zatem, że Bóg, zapowiadając Żydom nadejście czasów mesjańskich ustami proroka Ezechiela, ujawnił, iż będą to czasy odnowienia serca i ducha (por. Ez 36,26‐27). Jak pokazuje historia, serca wielu Żydów zostały w czasach Jezusa odmienione, jednak większość z nich pozostała wierna swojej starej naturze..
Relacje Jezusa z nie‐Żydami
(Mt 15,21‐28)
24 # Mk 1,29; Mk 2,15; Mk 9,33; Mk 10,10 Po odejściu z Kafarnaum#Dosł. „stamtąd”. Jezus udał się w okolice Tyru#Tyr był miastem leżącym w Syrii, w odległości ok. 50 km od Jeziora Galilejskiego.. Tam zatrzymał się w jakimś domu na uboczu, gdyż nie chciał, by wieść o Nim rozeszła się po okolicy. Jednak nie udało się ukryć Jego obecności. 25Pewna kobieta, której córeczka była zniewolona przez ducha nieczystego, gdy tylko usłyszała o przybyciu Jezusa, przybiegła do Niego i padła Mu do stóp. 26Była to zhellenizowana Syrofenicjanka#To znaczy Fenicjanką mieszkającą w Syrii. Mt 15,21 podaje więcej informacji o jej kananejskim pochodzeniu. Rodzime religie kananejskie cechował krwawy okultyzm. Kanaan to wcześniejsza nazwa ziemi, która została obiecana Izraelowi. Podboju tego terytorium na rzecz Izraela dokonał sam Bóg, wielokrotnie podkreślając, jak wielką obrzydliwość odczuwa do owych krwawych kultów demonicznych.. Kobieta błagała Jezusa, by wyrzucił demona z ciała jej córki. 27On jednak powiedział:
— Daj spokój! Nie nalegaj! Zrozum, że najpierw muszę nakarmić dzieci Izraela, a nie jest dobrze brać pożywienie przeznaczone dla dzieci i rzucać je szczeniętom.
28Lecz ona tak odparła:
— To prawda, PANIE, ale przecież i szczenięta korzystają z okruchów, które spadają ze stołów dzieci.
29Wtedy Jezus rzekł do niej:
— Z powodu tego, co powiedziałaś, stanie się, jak prosisz. Wracaj do domu, demon opuścił twoją córkę.
30I kobieta natychmiast wróciła do domu, gdzie zastała swe dziecko odpoczywające na łóżku, już wolne od demona.
31 # Mt 15,29‐31; Mk 5,20 Gdy Jezus opuścił okolice Tyru, poszedł jeszcze do Sydonu. Stamtąd wrócił nad Jezioro Galilejskie, a następnie udał się do środkowej części Dekapolu#Jezus, wracając przez Sydon (leżący na północ od Tyru), a następnie idąc przez Dekapol, nadłożył drogi blisko sześciokrotnie. Przemierzył bowiem ok. 300 km.. 32#Mt 9,18; Mk 5,23; Łk 4,40; 1 Tm 4,14Tam jacyś ludzie przyprowadzili do Niego głuchoniemego, prosząc, by położył na nim swą rękę. 33#Mk 8,23; J 9,6Jezus zaś wziął tego człowieka na bok. Splunął na rękę i śliną posmarował język niemowy. Następnie włożył palce do jego uszu 34#Mt 14,19; Mk 6,41; J 11,41; J 17,1i, kierując wzrok w Niebiosa, westchnął, po czym rzekł do niego:
— Effata! — co po aramejsku znaczy „Otwórz się!”.
35 # Mt 8,3 I natychmiast otworzyły się uszy tego człowieka oraz zwolniły pęta jego języka, tak iż zaczął normalnie mówić. 36#Mt 8,4; Mk 1,34.43‐45; Mk 5,43Jezus przykazał jemu oraz towarzyszącym mu ludziom, by nie rozgłaszali tego, co się wydarzyło. Lecz im silniej nalegał, oni tym bardziej rozgłaszali, co się wydarzyło. 37#Iz 35,5‐6; Mk 9,25Z niezwykłym ożywieniem wszędzie powtarzali:
— On czyni samo dobro! Sprawia, że głusi odzyskują słuch, a niemym powraca mowa#Nawiązanie do proroctwa z Iz 35,5‐6..
Obecnie wybrane:
:
Podkreślenie
Udostępnij
Kopiuj
Chcesz, aby twoje zakreślenia były zapisywane na wszystkich twoich urządzeniach? Zarejestruj się lub zaloguj
Copyright ©️ 2021, 2022, 2023 by Wydawnictwo NPD.