<div class="version vid1285 iso6393sag" data-vid="1285" data-iso6393="sag">
   <div class="book bkGEN">
      <div class="chapter chINTRO1" data-usfm="GEN.INTRO1">
         <div class="imt"><span class="content">Kete t&#235;n&#235; na nd&#246; ti Mbeti ti Tongo nda ti aye</span></div><div class="ip"><span class="content">Na yanga ti faranzi, iri ti mbeti ni ayeke &#8220;Gen&#232;se&#8221;. &#8220;Gen&#232;se&#8221; aye ti tene: &#8220;Tongo nda ti aye&#8221;. Mbeti so asara t&#235;n&#235; ti tongo nda ti aye kue: lege so dunia abaa gigi, lege so Nzapa asara zo nga na lege so lo soro azo ti lo. Mbeti ni afa nga lege so siokpari na bango pasi aga na nd&#246; ti dunia. Nzapa ayeke f&#226; ngbanga na nd&#246; ti sioni, me lo yeke gi lakue ti kiri na zo nduru na lo.</span></div><div class="ib"></div><div class="ip"><span class="content">Na ya ti </span><span class="bk"><span class="content">Mbeti ti Tongo nda ti aye</span></span><span class="content">, e lingbi ti wara akangbi use:</span></div><div class="ip"><span class="content">Na ya ti </span><span class="bd"><span class="content">kozo kangbi ni (1&#8211;11),</span></span><span class="content"> Nzapa asara dunia, anyama nga na azo. Ye so kue Nzapa asara ayeke nzoni. Me Adam na Eve, akozo zo so Nzapa asara ala, ala ke yanga ti Nzapa. Azo ato nda ti ga sioni si ala kui. Tongaso, Nzapa aye ti buba dunia na lege ti kota ngu so asuku amu ndo kue. Azo ti dunia kue akui; gi Noe na amolenge ti lo laa Nzapa abata ala na fini. Na pekoni, azo akiri awu si amu nd&#246; ti sese kue. Me mingi ti azo ni ayeke voro Nzapa pepe.</span></div><div class="ib"></div><div class="ip"><span class="content">  </span><span class="bd"><span class="content">Use kangbi ni (12&#8211;50)</span></span><span class="content"> asara t&#235;n&#235; ti akotara ti azo ti Israel. Kozo kotara ni ayeke Abraham; a hinga Abraham na lege ti mabe ti lo nga na lege ti mango yanga ti Nzapa so lo ma. Nzapa asoro lo titene lo duti kotara ti azo ti mara ti lo. Nzapa amu zendo na lo atene, fade na lege ti </span><span class="w"><span class="content">*</span></span><span class="content">ahale ti lo, tufa ayeke ga na nd&#246; ti azo ti dunia kue. Na peko ti Abraham, e yeke ma t&#235;n&#235; ti molenge ti lo Isaac nga na Jacob, ata ti Abraham. Mbeni iri ti Jacob ayeke Israel. Na pekoni, amolenge ti Jacob baleoko na use aga akotara ti amara baleoko na use ti Israel.</span></div><div class="ib"></div><div class="ip"><span class="content">Na </span><span class="bd"><span class="content">hunzingo ti mbeti ni,</span></span><span class="content"> sewa ti Jacob ayeke na sese ti Ezipte. K&#226;, mbeni oko ti amolenge ti Jacob, so iri ti lo Joseph, aga kota govoronere na kodro ti awande. Tongaso, ataa so kota nzara ayeke daa, kobe atia sewa ni pepe. Bab&#226; ti Joseph akui. Joseph nga aga mbakoro, lo tene na sewa ti lo:</span></div><div class="ib"></div><div class="ipq"><span class="content">&#8220;Mbi ga nduru ti kui awe. Me fade Nzapa ayeke ga ti mu maboko na ala, ti mu ala ti sigigi na ala na ya ti kodro so ti gue na ala na sese so lo deba yanga ti lo ti mu na Abraham, Isaac na Jacob.&#8221;</span></div><div class="ipr"><span class="content">(50.24)</span></div><div class="iot"><span class="content">Akota ye so ayeke na ya ti mbeti so:</span></div><div class="io1"><span class="content">- Nzapa asara dunia, lo sara nga zo 1&#8211;2</span></div><div class="io1"><span class="content">- Siokpari na bango pasi aga na nd&#246; ti dunia 3</span></div><div class="io1"><span class="content">- Mbai ti Adam ngbii asi na Noe 4&#8211;5</span></div><div class="io1"><span class="content">- Noe na kota ngu so asuku amu ndo kue 6&#8211;9</span></div><div class="io1"><span class="content">- Azo aye ti sara kota da so ayo na nduzu (Babel), ala wu amu nd&#246; ti sese kue 10&#8211;11</span></div><div class="io1"><span class="content">- Akotara: Abraham, Isaac, Jacob 12&#8211;35</span></div><div class="io1"><span class="content">- Sewa ti Ezau 36</span></div><div class="io1"><span class="content">- Joseph na a-ita ti lo 37&#8211;50</span></div>
      </div>
   </div>
</div>

Kete tënë na ndö ti Mbeti ti Tongo nda ti aye
Na yanga ti faranzi, iri ti mbeti ni ayeke “Genèse”. “Genèse” aye ti tene: “Tongo nda ti aye”. Mbeti so asara tënë ti tongo nda ti aye kue: lege so dunia abaa gigi, lege so Nzapa asara zo nga na lege so lo soro azo ti lo. Mbeti ni afa nga lege so siokpari na bango pasi aga na ndö ti dunia. Nzapa ayeke fâ ngbanga na ndö ti sioni, me lo yeke gi lakue ti kiri na zo nduru na lo.

Na ya ti Mbeti ti Tongo nda ti aye , e lingbi ti wara akangbi use:
Na ya ti kozo kangbi ni (1–11), Nzapa asara dunia, anyama nga na azo. Ye so kue Nzapa asara ayeke nzoni. Me Adam na Eve, akozo zo so Nzapa asara ala, ala ke yanga ti Nzapa. Azo ato nda ti ga sioni si ala kui. Tongaso, Nzapa aye ti buba dunia na lege ti kota ngu so asuku amu ndo kue. Azo ti dunia kue akui; gi Noe na amolenge ti lo laa Nzapa abata ala na fini. Na pekoni, azo akiri awu si amu ndö ti sese kue. Me mingi ti azo ni ayeke voro Nzapa pepe.

Use kangbi ni (12–50) asara tënë ti akotara ti azo ti Israel. Kozo kotara ni ayeke Abraham; a hinga Abraham na lege ti mabe ti lo nga na lege ti mango yanga ti Nzapa so lo ma. Nzapa asoro lo titene lo duti kotara ti azo ti mara ti lo. Nzapa amu zendo na lo atene, fade na lege ti *ahale ti lo, tufa ayeke ga na ndö ti azo ti dunia kue. Na peko ti Abraham, e yeke ma tënë ti molenge ti lo Isaac nga na Jacob, ata ti Abraham. Mbeni iri ti Jacob ayeke Israel. Na pekoni, amolenge ti Jacob baleoko na use aga akotara ti amara baleoko na use ti Israel.

Na hunzingo ti mbeti ni, sewa ti Jacob ayeke na sese ti Ezipte. Kâ, mbeni oko ti amolenge ti Jacob, so iri ti lo Joseph, aga kota govoronere na kodro ti awande. Tongaso, ataa so kota nzara ayeke daa, kobe atia sewa ni pepe. Babâ ti Joseph akui. Joseph nga aga mbakoro, lo tene na sewa ti lo:

“Mbi ga nduru ti kui awe. Me fade Nzapa ayeke ga ti mu maboko na ala, ti mu ala ti sigigi na ala na ya ti kodro so ti gue na ala na sese so lo deba yanga ti lo ti mu na Abraham, Isaac na Jacob.”
(50.24)
Akota ye so ayeke na ya ti mbeti so:
- Nzapa asara dunia, lo sara nga zo 1–2
- Siokpari na bango pasi aga na ndö ti dunia 3
- Mbai ti Adam ngbii asi na Noe 4–5
- Noe na kota ngu so asuku amu ndo kue 6–9
- Azo aye ti sara kota da so ayo na nduzu (Babel), ala wu amu ndö ti sese kue 10–11
- Akotara: Abraham, Isaac, Jacob 12–35
- Sewa ti Ezau 36
- Joseph na a-ita ti lo 37–50

Dengar Tongo nda ti aye Kete tënë na ndö ti Mbeti ti Tongo nda ti aye