Luke 1
1
1-2Híwóˀdi kꞌema Theophilus: Báyékí tꞌowa háa dínkoḏi waa dâytanan tꞌä̖hkí iˀ hä̖ä̖wí wáy wên nanbí tíˀûuwin páaḏéˀin páaḏé iweḏibo dâymûˀiˀ. I̖ˀgeḏá naˀin dítu̖ˀan, heḏi á̖yîngiḏi háa dâymûˀ waa dâytaˀnan. 3Naa wáˀ hä̖ä̖wí páaḏé iweḏibo nakoḏipóeˀiˀ á̖yîngiḏi dónuwä̖, heḏi naa ochanpóe híwó namúuníˀin u̖gîˀ dótaˀnamíḏí nä́ˀi hä̖ä̖wí háa napóe waagi. 4Naa gin waagi dáyˀoˀ heḏânho úkoḏihanginnáaníḏí iˀ hä̖ä̖wí Jesus-ví̖ˀgeḏi wóehá̖ˀandiˀ taˀgen namuuˀin.
John iˀ pꞌóˀpꞌoekandi naˀaypu̖yä̖gíˀo
5Herod oe Judea nange natsonnä́n dihayḏi, wí owhaˀ Zecharias gin nakhá̖wä̖́ˀi naˀä́n. I-áḏí wây-á owhaˀ-áḏí wéˀge dívítꞌôemáa, indá Abijah-ví tꞌowa dimuu. Zechariah-ví kwee-á Elizabeth gin ûnkhá̖wä̖́, heḏi iˀ wáˀ wí owhaˀví ay ûnmuu. 6Zechariah-áḏí iví kwee-áḏí inbí wówátsi taˀge dä̂nhon háa Jôesi Táḏá nadaˀ waagibá. Á̖yîngiḏi Jôesi Táḏáví tsontun dä̂nˀaˀgindoˀ heḏá háa Jôesi Táḏá natsonpóe waagibá dänˀan. 7Hebo Elizabeth-á âypîˀ namuuḏi wíḏä́nˀayˀä́npí, heḏá nää-á kwijó-á sedó-á dapaa.
8In Zechariah-ˀinbí thaa dínpóe dívítꞌôeˀa̖míḏí, heḏiho Zechariah-á Jôesi Táḏágîˀ iví owhaˀ tꞌôe iˀoˀ. 9In owhaˀ dâykhá̖wä̖́whahóndeˀ dâydeˀmamíḏí toˀwí Nanbí Sedó Jôesiví méesate hayˀi pingewi íve iwe natsꞌú̖u̖níˀiˀ, iˀ saˀwó nasundiˀ hä̖ä̖wí iphahá̖a̖nú-íḏí. Heḏi nää Zechariah-ví khá̖wä̖́ ônwhahkêˀ, heḏiho natsꞌú̖. 10Ee íve iˀe̖e̖yä̖ä̖ˀoˀ ihayḏibá oe jáˀwé báyékí tꞌowa-á dívíjûusuˀoˀ.
11Tsíkhagipí iˀ mä́äsa koˀḏíngéḏí iˀ e̖e̖yä̖ä̖ nacháˀ diwe wí makówáwi tꞌôepa̖ˀa̖a̖ˀi Jôesi Táḏáchariah-áḏí iví kwee-áḏí ḏí óesandiˀ nakwinuḏee. 12Zechariah óepíhä̖ä̖ iˀ makówáwi tꞌôepa̖ˀa̖a̖ˀiˀ óemûˀḏi, heḏi khunwôedaˀḏi óemáa. 13Hewänbo iˀ makówáwi tꞌôepa̖ˀa̖a̖ˀiˀḏi óetu̖ˀan, “Zechariah, wíˀunkhunwôedaˀípí. Jôesi Táḏáḏí uví jûusu wônsígíˀan. Elizabeth uví kwee úmuuˀi wí enúkáy iˀayya̖mí, heḏi John gin nâakhá̖yä̖́ˀní. 14Owáy naˀaypu̖yä̖ ihayḏi báyékí híhchan uvîˀ úmúuní, heḏá báyékí wây-á tꞌowa wáˀ dihíhchanpúuwí. 15I-á Jôesi Táḏáví heˀennin senäˀ diweḏiˀi namúuní. I-á wíˀûnkhâyˀä̖hpí iméenasu̖u̖wä̖́-íˀin háa wíyá hä̖ä̖wí naháapúuwíˀi-á, heḏi natsꞌanˀaypu̖yä̖ḏiboˀ iˀ Yä̖ˀḏâaˀi Pꞌoewa̖a̖hâ̖a̖ pín taˀgeḏi imáˀve-í. 16Iˀḏá báyékí in Israel-win tꞌowa inbí Jôesi iˀ shánkí natsonjiˀi namuuˀivíˀpiyeˀ ovâywáymáˀí. 17Uví ay-á iví píˀnä́ khóˀjé i Yä̖ˀḏâaˀi Pꞌoewa̖a̖hâ̖a̖ imáˀve-í, Elijah-ḏi iví píˀnä́ khóˀjé óemáa waabá, heḏá Elijah waabá-á natu̖hkáy-í. I-á Nanbí Sedógîˀ napáaḏémú-í Nanbí Sedóví tun wóegé, heḏá táḏáˀindá ovâykhä̖ge̖ˀnamí inbí áyyä̖̂ä̖-á wíyá dâysígí-íḏí, heḏá in ditꞌôeyanhá̖hpíˀindá ánshaa-á ovaymä̂äní heḏânho in toˀwên inbí wówátsi taˀge dâyhonnin waaginbá dimúuníḏí. Iˀḏi in tꞌowa ovâykhâyˀa̖mí heḏânho iˀ shánkí natsonjiˀiˀ óesígíˀa̖míḏí” gin iˀ makówáwi tꞌôepa̖ˀa̖a̖ˀiˀḏi Zechariah óetu̖ˀan.
18Zechariah-ḏi i makówáwi tꞌôepa̖ˀa̖a̖ˀiˀ óetu̖ˀan, “Hebo hândiḏan taˀgendi dînhanginnáaní nä́ˀi untú̖ˀi napúuwíˀin? Naa ho sedó omuu, naví kwee-á wáˀ hânho kwijó dînmuu.” 19Iˀ makówáwi tꞌôepa̖ˀa̖a̖ˀiˀḏi óetu̖ˀan, “Naa Gabriel-ân omuu. Naa hä̖̂ä̖ḏi wänbo tꞌä̖hkí Jôesi Táḏáví núˀ owin. Iˀḏânkun naa dísan wíhéeˀá̖míḏí heḏá nä́ˀi híwó̖ˀdi tun wînmáˀíḏí. 20Híwóˀ ótꞌôeyan. Híwó nanáˀ dihayḏi háa naa otú̖ waa napúuwí. Hewänbo u̖-á nä́ˀi wítu̖ˀandiˀ wíviwä̖yu̖píḏíhoˀ tunpîˀ unpúuwí, iˀ ay naˀaypu̖yä̖ píhay.”
21Oe jáˀwé in tꞌowaḏi Zechariah waˀḏi óetsíkhaˀmáa, heḏi dívítu̖máa, “Heháaḏan thaa tꞌä̖hkí óehoˀ iˀ méesate íveḏi napee-íḏí?” 22Heḏi napee ihayḏá wíˀûnhíˀkoḏipí, heḏihoˀ in tꞌowa dínhanginpóe wí hä̖ä̖wí ûnkeepóeˀiˀ iˀ méesate íve imûˀin. Tunpîˀ najoekandeeḏi iví mandiho ovâyhéeˀan.
23Wí hä̖́yú̖ thaa naphaḏe ihayḏi iví owhaˀwi tꞌôe ûnboˀwandi ivíˀpiye iweehoˀ. 24Wí hä̖́yú̖ jâaḏi naphaḏe ihayḏá Zechariah-ví kwee ûnsáhpóe, iˀ makówáwi tꞌôepa̖ˀa̖a̖ˀiˀḏi óetu̖ˀan waa, heḏi pꞌánú pꞌóe iví kꞌaygiḏi wínapeepí. 25Heḏi natú̖, “Nanbí Sedó Jôesi Táḏáḏí naagîˀ nä́ˀi dînˀan. Näbâa tꞌôeḏiwän naa-áḏí híwóˀdi namuu. Naa owôedaˀwän wíḏáyˀâyjohpíḏí, hewänbo nää-á naví wôedaˀ dînjâaˀan.”
Mary óetu̖ˀan nasáhpúuwíˀin heḏá iví ay-á iˀ aywondi namúuníˀindá
26Elizabeth sí pꞌóe nasâamuu ihayḏi Jôesi Táḏáḏí wí makówáwi tꞌôepa̖ˀa̖a̖ˀi Gabriel gin nakhá̖wä̖́ˀiˀ óesan i búˀay Nazareth gin dâytu̖ˀoˀ iwepiye, oe Galilee nange nanáˀ diwe. 27Wí khóhtsa̖a̖pîˀ aˀyú̖ Mary gin nakhá̖wä̖́ˀivíˀpiye Gabriel óesan. Mary-áḏí wí sen Joseph-áḏí dakhóhtsa̖a̖tunpä̖ˀän, heḏi Joseph-á David-ví ây iweḏiˀiˀbá namuu. 28Heḏi Gabriel-di nä́ˀi sengitundi Mary óejay: “Híhchandibo unmúuní u̖ Jôesi Táḏáḏí hânho wóesígíˀiˀ. Jôesi Táḏá-á u̖-áḏí najiˀ.”
29Mary nä́ˀin natꞌoe ihayḏi háa iˀánshaaˀa̖míˀin wíˀishaapí, heḏi napitú̖, “Hângúba nä́ˀi sengitun natundaˀ?” 30Heḏi iˀ makówáwi tꞌôepa̖ˀa̖a̖ˀiˀḏi óetu̖ˀan, “Mary, wíˀunkhunwôedaˀípí. Jôesi Táḏáḏí wóesígíˀin wônkeekankhâymáa. 31Ótꞌôeyan, u̖-á unsáhpúuwí, heḏi wí enúkáy biˀayya̖mí, i-á Jesus gin nâakhá̖yä̖́ˀní. 32I-á báyékí hayˀi namúuní, heḏi iˀ shánkí kwꞌáyeˀi namuuˀiˀḏi óetu̖ˀâ̖a̖mí ‘Naví ay unmuu’ gin, heḏi Nanbí Sedó Jôesi Táḏáḏíbá tsondi hayˀi óesôege-í, iví hehä̖̂ä̖wi thehtáy pahpâa David-á tsondi hayˀi namuu waagibá. 33Iˀḏá hä̂nhay wänbo tꞌä̖hkí in Israel tꞌowaví tsondi dínmúuní. Iví tsonkhuu-á háˀto hä̂nhay wänbo ûnhá̖a̖ní.”
34Mary-ḏi iˀ makówáwi tꞌôepa̖ˀa̖a̖ˀiˀ óetsikaˀyan, “Hândiḏan nä́ˀi napúuwí waˀḏi wí sendáḏí wóˀthaapíḏí?” 35Iˀ makówáwi tꞌôepa̖ˀa̖a̖ˀiˀḏi óetu̖ˀan, “Iˀ Yä̖ˀḏâaˀi Pꞌoewa̖a̖hâ̖a̖ úwá̖a̖ní, heḏi i shánkí kwꞌáyeˀi namuuˀiˀḏi iví pínnándí wóetä̖ä̖gé-í, heḏiho i ay shánkí yä̖ˀḏâaˀi biˀayyandiˀ Jôesi Táḏáví ay gin óetu̖ˀâ̖a̖mí. 36Uví maatuˀi Elizabeth wáˀ sí pꞌóe nasâamuu tobá ho nakwijópaa wänboˀ, heḏi wí enúkáy iˀayya̖mí, tobáháa âypîˀ namuu gin tꞌowa diˀân wänboˀ. 37Jôesi Táḏá-á hä̖ä̖ tꞌä̖hkí ûnkoḏi.” 38Mary-ḏi óetu̖ˀan, “Naa Nanbí Sedó Jôesi Táaví tꞌôeˀiˀ omuu. Odaˀ hä̖ä̖ tꞌä̖hkí untú̖ˀi naa dînpúuwíˀin.” Ihayḏihoˀ i makówáwi tꞌôepa̖ˀa̖a̖ˀiˀḏi óejoeˀan.
Mary oe Elizabeth-víˀpiye namää
39Wí hä̖́yú̖ thaa ihayḏi Mary ikhâyˀandi wí búˀay iwepiye iwä̖́nähoˀ, iˀ búˀ-á oe Judea nange naˀokúnáˀ niˀge nakꞌóe. 40Zechariah-ví tewhá iwepiye namää, heḏi natsꞌûndi Elizabeth óesengitu̖ˀan. 41Elizabeth-á Mary-ví sengitun natꞌoe ihayḏi iˀ ay iví seephoge imáaˀiˀ iˀa̖ˀyä̖ˀnan. Elizabeth iˀ Yä̖ˀḏâaˀi Pꞌoewa̖a̖hâ̖a̖ pín taˀgeḏi imáaḏí kaygi natú̖, 42“Jôesi Táḏáḏá u̖gîˀ híwóˀdi hä̖ä̖wí wônˀan, shánkí híwó wänbo tꞌä̖hkí in wéˀgen kwiyä̖ˀgîˀvíˀweḏi, heḏá wáˀ iˀ toˀwí úˀaypu̖yä̖gíˀoˀi híwóˀbá ônˀa̖mí. 43U̖-á Nanbí Sedóví jíyá unmuu, heḏiho háaḏan nä́ˀi hä̖ä̖wí hayˀi naa dînpúuwí navîˀ unpu̖wä̖ˀä̖ä̖ḏi? 44Ti úhanginná, unpówáḏí uví sengitun otꞌoe ihayḏiboˀ, nä́ˀi ay naví seephoge donmáaˀiˀ nahíhchanpóeḏí iˀa̖ˀyä̖ˀnan. 45Heḏi híhchandi u̖-á unmúuní, gá Jôesi Táḏáví tun wóemä́giˀin úpuwagíˀo gin biwä̖yundeḏân.”
Mary hânho híhchandi ihéeˀoˀ
46-47Heḏi Mary natú̖, “Pín taˀgeḏi otú̖u̖ní Nanbí Sedó Jôesi Táḏá-á hayˀi namuuˀin, heḏi naví píˀnä́ khóˀjé-á hânho ohíhchan gá i-á naví aywondi dînmuuḏân. 48Jôesi Táḏáḏí naa iví tꞌôeˀiˀ omuuˀi díˀánshaaˀan, tobá kwꞌáyeˀi wóˀmuupí wänboˀ, heḏi nää thaa iweḏi páaḏépiyá tꞌä̖hkí tꞌowa ditú̖u̖ní iˀḏá naagîˀ híwó dînˀannin. 49Taˀgendi iˀ shánkí tsonkhuu imáaˀiˀḏá báyékí naagîˀ dînˀan. I-á yä̖ˀḏâaˀiḏa̖ˀ namuu. 50Jôesi Táḏá-á in toˀwên iˀ óeˀaˀginninbíˀpiye nasehkanäpoeˀo, in ho diˀâypu̖yä̖ˀindá heḏá in diˀâypu̖yä̖gíˀoˀindá wáˀ. 51Báyékí nakayḏi heˀendi hä̖ä̖wí iˀoˀ, heḏi in toˀwên inbí píˀnä́ khóˀjé dijêngiˀánshaamuuˀin tꞌä̖mäpiye ovâywáḏéndeˀ. 52In toˀwên tsonkhuu dâymáaˀin waa dicha̖a̖ˀin áagépiye iˀḏi ovâywá̖véndeˀ, hewänbo in heˀennin dimuupíˀindá shánkí kwꞌáye ovâytegendeˀ. 53In diha̖hséˀnindá híwóˀdi hä̖ä̖wí ovâymäˀ dishu̖ˀmúuníḏí, hewänbo in koḏitꞌowa dimuuˀindá hä̖ä̖wípíḏíbo-á ovâyjâatä̖ä̖ḏeˀ. 54-55Háa nanbí hehä̖̂ä̖win thehtáy pahpáˀin ovâytu̖ˀan waa iˀoˀ. Naˀin Israel-ˀin iví tꞌôeˀin gimuuˀin díkhä̖geˀdoˀ, heḏi wíˀûnˀóḏepí hä̖̂ä̖ḏi wänbo tꞌä̖hkí Abraham-dáḏí heḏá tꞌä̖hkí Abraham-bí ây iweḏiˀindáḏí ovâysehkanäˀâ̖a̖míḏí” gin Mary natú̖.
56Heḏi Mary poje pꞌóe Elizabeth-víˀweboˀ iwóyí̖ˀ, heḏáháˀ ivíˀpiyá iweehoˀ.
John iˀ pꞌóˀpꞌoekandi naˀaypu̖yä̖
57Iˀ thaa Elizabeth iˀayya̖míḏí ûnpówá, heḏi wí enúkáy iˀayyan. 58In toˀwên iví tsowa dithaaˀindá heḏá iví maatuˀindá dínhanginpóe Nanbí Sedó Jôesi Táḏá ivíˀpiye híwóˀdi namuuˀin, heḏá indá Elizabeth-áḏá dívíhíhchanmáa.
59Wí jâaḏi naphaḏe ihayḏi in tꞌowa diwáyˀä̖ä̖, iˀ enúkáy in Huḏíyoví kꞌewe taaḏi óetaaˀa̖míḏí. Iví táḏá Zechariah waabá óekha̖yä̖ˀkhâymáa in tꞌowaḏi, 60hewänbo iví jíyá ûntú̖, “Haˀwâagá joe. John gân âykhá̖yä̖́ˀní.” 61Indi óetu̖ˀan, “Hewänbo wéˀi wí wänbo uví maatu tꞌowa haˀwâa wínakhá̖wä̖́pí.” 62Heḏi inbí mandi iˀ ayví táḏá óehéeˀan óetsikaˀya̖míḏí hânnan i ay óekhá̖yä̖́ˀníˀin nadaˀ. 63Iˀḏi wên hä̖ä̖wên ovâydaaˀan eeḏi ita̖ˀnamíḏí, heḏi wên phépháˀay ônˀandi ginnân itaˀnan: “John gin iví khá̖wä̖́ ûnmuu.” Tꞌä̖hkíḏíbo ovâyháaˀan. 64Wesebo nahänjuḏeḏeeḏi nahíˀḏee, heḏi natû̖ˀ Jôesi Táḏá-á hayˀi namuuˀin. 65Tꞌä̖hkí inbí tsowa dithaaˀin diˀánde hânnangú napóe, heḏá tꞌä̖hkí oe Judea nange naˀokúnáˀ niˀge dithaaˀindá i̖ˀgeḏi dívíhíˀmáa. 66Tꞌä̖hkí ditꞌoeˀin nä́ˀi hä̖ä̖wí i̖ˀgeḏi dívíˀánshaamáa, heḏi dívípitsikaˀmáa, “Háawi-angú nä́ˀi ay namúuní?” Heḏi taˀgendi Nanbí Sedó Jôesi Táḏáḏí iví mange iˀ ay óemáa.
Háawi John namúuní i̖ˀgeḏi Zechariah ihéeˀoˀ
67John-bí táḏá Zechariah ûnmuuˀiˀ iˀ Yä̖ˀḏâaˀi Pꞌoewa̖a̖hâ̖a̖ pín taˀgeḏi imáaḏí wí Jôesi Táḏáví tukheˀbi waabá ihéeˀandi ginnân natú̖: 68“Jaho gitú̖u̖ní Nanbí Sedó Jôesi Táḏá hayˀi namuuˀin, i-á Israel-ví Jôesi dínmuu, gá naˀin iví tꞌowa gimuuˀinbíˀpiye gínˀä̖ä̖ḏân díkhä̖geˀnamíḏí heḏá nanbí hä́nminbí mangeḏá dímaˀpꞌä̖̂ä̖ḏi-íḏá. 69Jôesi Táḏáḏá wí hânho kayˀi aywondi naˀin dímä́gi. David-á hä́nˀoe Jôesi Táḏáví tꞌôeˀi ûnmuu, heḏá nä́ˀi aywondi-á David-ví ây iweḏiˀiˀbá ûnmuu. 70Jôesi Táḏáḏí dítꞌôeˀan gin ikhâymáaˀin, heḏi iˀ híˀ iví hä́nˀoeˀin yä̖ˀḏâaˀin tukheˀminbí sóphogeḏi dînsan. 71Natú̖ naˀinbí hä́nminbíˀweḏi dînˀaywoení, in dítꞌayˀinbí mangeḏi díjâaˀa̖mí. 72Natú̖ nanbí hehä̖̂ä̖win thehtáy pahpáˀinbíˀpiye nasehkanäpúuwí heḏá wáˀ in yä̖ˀḏâaˀin tun Abraham-dáḏí ikꞌûˀindá háˀto ûnˀôeḏe-í. 73-74Jôesi Táḏáḏí iví tun taˀgendi Abraham óemä́gi nanbí hä́nminbí mangeḏi díwhahóníḏí, heḏânho gínkoeḏí-í khunwôedaˀginpíḏíboˀ iˀ âyˀaˀginmä̂äníḏí, 75heḏânho gin ívíkanhondibo tꞌä̖hkí naˀinbí wówátsi thaa yä̖ˀḏâaˀin gimúuní, heḏá taˀgebo-á nanbí wówátsi-á âyhûuwí” gin Zechariah natú̖. 76Ihayḏá i ay-á óetu̖ˀan, “Naví ay, u̖-á iˀ shánkí kwꞌáye naˀä́ndi namuuˀiví tukheˀbi gin wóetu̖ˀâ̖a̖mí. Heḏá u̖-á iˀ shánkí natsonjiˀiví páaḏé unmú-í in pꞌôe igîˀ mânkhâyˀa̖míḏí. 77U̖ˀḏá iví tꞌowa ovâyhanginˀânnamí ovâyˀaywoeníˀin inbí tꞌaywó̖ˀdi-á dínˀowóˀyendi. 78Nanbí Jôesi-á gin iˀa̖mí gá hânho nasehkanätꞌóeḏân, heḏiho iˀ toˀwí iˀ thanbí muwä̖thay waagiˀbá namuuˀiˀ oe kwꞌáyeḏi nanbíˀpiye nakä̖ˀä̖ä̖gíˀo, 79heḏi in toˀwên in chuwa dâykhunwôedaˀḏi khun niˀge dimännindáho iˀḏi ovâykomä̂äní. Iˀḏáho naˀin díkhä̖geˀkhâymáa heḏânho ánshaaginpíḏíbo giyê̖e̖níḏí” gin Zechariah natú̖.
80John nasôeḏi iví hangintan wáˀ ûnsôe, heḏi tíˀúugéḏí ihayḏá ahkónu-á nathaa, in Israel-ˀinbí jâa itsꞌantꞌôeˀan píhay.
© 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc. All rights reserved.