Ioan 1
1
Y Gair a Duw.
1Yn y Dechreuad#1:1 Llyth.: Mewn dechreuad. Yr oedd y Logos yn y dechreuad, ac felly o flaen pob dechreu, ac felly yn bodoli er tragywyddoldeb. Cyfeiriad yma at Gen 1:1. yr oedd y Gair#1:1 Golyga logos mewn Groeg clasurol gair, ymadrodd, araeth, rheswm (nid y gyneddf o reswm, ond rheswm fel cynyrch y gyneddf). Dynoda air llefaredig (o legô, llefaru), gan olygu, nid y gair yn ei ffurf allanol, ond y gair fel dadganiad o'r meddwl sydd gysylltiedig a'r ffurf allanol; felly y mae yn logos y meddylddrych a'r dadganiad o hono. Y mae felly ynddo ddau syniad; y rheswm neu yr amgyffrediad yn y meddwl, logos endiathetos, a'r amlygiad neu gyflead mewn gair llefaredig o'r hyn sydd yn y meddwl, logos prophorikos. Defnyddid yn y cyfieithiadau Lladinaidd boreuol verbum a sermo am dano: hoff‐air Tertullian oedd ratio; ond ni ddefnyddir logos yn yr ystyr o reswm yn y T. N. Verbum yn unig a fabwysiadwyd yn y cyfieithiadau Lladinaidd diweddarach, a Gair yw yr agosaf a'r llawnaf i gyfleu meddwl y gwreiddiol, er nad yw yn ddigon dadganiadol o'r cyfoeth a'r amrywiaeth a ddynodir gan Logos. Defnyddia Ioan y gair Logos yma, ac yn adn 14 Dad 19:13 [gweler hefyd Heb 4:12] am Grist mewn ystyr neillduol. Ni rydd esboniad o hono, ond ysgrifena fel yn cymmeryd yn ganiataol fod ei ddarllenwyr yn gyfarwydd âg ef. O ba le y cafodd y term? Rhai a ddywedant o weithiau Philo, o Alexandria, yr hwn a flodeuodd tua 50 C.C. Ond nid yw Logos Ioan yn cyfateb i eiddo Philo. Nid yw eiddo yr olaf ond cydgyfarfyddiad o'r priodoleddau Dwyfol, tra y mae Logos Ioan yn Berson Dwyfol. Rhyw ymddangosiad o Dduw heb y sylwedd, deilliad neu ffrydiad anmhersonol o hono, yw y blaenaf; ond y mae yr olaf yn Berson ar wahân â'r Tâd, er mewn cymdeithas agos âg ef. Y mae mwy o debygrwydd rhwng geiriau Ioan a Philo na rhwng eu syniadau. Diamheu fod ‘Gair Duw’ fel y defnyddir ef yn yr Hen Destament yn bresenol i feddwl yr Apostol, o Gen 1:3, 6, 9, 11, 14, &c., i lawr. Personolir Gair Duw i raddau yn yr Hen Destament (Salmau 33:6; 107:20; 119:89, &c.) fel y personolir Doethineb Duw yn Diar 8 a 9. Gwelir hyn yn fwy amlwg yn yr Apocrypha a'r Targumiaid, megys, “Hwy a glywsant lais Gair yr Arglwydd Dduw.” Yn Philo y mae y Logos yn briodoleddol, yn yr Hen Destament yn farddonol, yn Ioan yn hanesyddol. Yr oedd Crist yn ei natur Ddwyfol yn dal yr un berthynas â'r Duwdod cuddiedig ag y gwna gair a meddylddrych: yr oedd yn ymgorfforiad o feddwl Duw, ac yn Ddadguddiad o'i fwriadau grasol tu ag at y byd. Nid oedd Ioan Fedyddiwr ond llais; yr oedd Crist yn Air., a'r Gair oedd gyd â#1:1 Gr. pros, tu ag at, gan ddynodi cyfeiriad tu ag at yn ogystal a phresenoldeb gyd â. Dynoda para, berthynas leol; sun neu meta, bersonau unigol gyd â'u gilydd; ond golyga pros nid yn unig ddau yn nghwmpeini eu gilydd, ond hefyd, megys yn yr enghraifft hon, fod y Gair mewn cymdeithas â Duw, yn tynu neu yn troi tu ag ato, yn glynu wrtho, yn ymhyfrydu ynddo, mewn cymmundeb pur a thragywyddol âg ef. Gweler Mat 13:56; Marc 6:3; 9:16; 2 Cor 5:8; 1 Ioan 1:2. Duw, a Duw oedd y Gair#1:1 Neu, a'r Gair oedd Dduw.. 2Hwn oedd yn y Dechreuad gyd â Duw.
Y Gair a'r Bydysawd.
3Pob peth#1:3 Llyth.: Pob peth trwyddo ef a wnaethpwyd neu a ddaeth [i fodolaeth]. a wnaethpwyd trwyddo ef: ac hebddo#1:3 Llyth.: ar wahan ag. ef ni wnaethpwyd hyd#1:3 hyd y nod un peth [oude hen] A B C Al. Tr. WH. Diw.; dim, ouden א. y nod un peth.
Y Gair a dynion.
4Yr#1:4 Felly A C D L La. Tr. WH. C8 E X, 1, 33, a gysylltant yr hyn sydd wedi ei wneuthur âg adnod 3 “Ac hebddo ef ni wnaethpwyd hyd y nod un peth o'r hyn sydd wedi ei wneuthur.” Y mae y cyfieithiadau yn amrywio: yr Hen Lladin a'r Syr. Curetonaidd yn ffafr y blaenaf, y Memphitaidd yn rhoddi yr olaf. O'r Tâdau, darllena Clem. Alex., Cyril Alex., Origen, Hilari, Awstin, y blaenaf: a Chrysostom ac Epiphanius yr olaf. hyn sydd wedi ei wneuthur ynddo#1:4 Neu, trwyddo ef. ef oedd Bywyd#1:4 Gr. Zôê. Defnyddir dau air yn y T. N. am fywyd, sef bios a Zôê. Dynoda Zôê fodolaeth, bywyd mewn cyferbyniaeth i farwolaeth. Ystyr bios yw bywyd yn ei yspaid, adnoddau, &c., bywoliaeth, “Hi a fwriodd i mewn ei holl fywyd” Marc 12:44. Er mai bios oedd yn wreiddiol y gair rhagoraf, yn y T. N. Zôê a ddynoda y bywyd uwchaf, sef bywyd y crediniol a bywyd Duw yn ei lawnder, ei ddedwyddwch, a'i dragywyddoleb. Hwn yw hoff‐air Ioan; defnyddia ef 36 o weithiau yn ei Efengyl, 13 o weithiau yn ei Epistol Cyntaf, a 15 o weithiau yn y Dadguddiad.#1:4 Felly A C D L La. Tr. WH. C8 E X, 1, 33, a gysylltant yr hyn sydd wedi ei wneuthur âg adnod 3 “Ac hebddo ef ni wnaethpwyd hyd y nod un peth o'r hyn sydd wedi ei wneuthur.” Y mae y cyfieithiadau yn amrywio: yr Hen Lladin a'r Syr. Curetonaidd yn ffafr y blaenaf, y Memphitaidd yn rhoddi yr olaf. O'r Tâdau, darllena Clem. Alex., Cyril Alex., Origen, Hilari, Awstin, y blaenaf: a Chrysostom ac Epiphanius yr olaf.; a'r Bywyd oedd Oleuni dynion#1:4 Llyth.: y dynion, nid fel unigolion, ond fel dosparth, dynolryw..
Y Gair a phechod.
5A'r Goleuni sydd yn llewyrchu yn y Tywyllwch; a'r Tywyllwch nis gorthrechodd#1:5 Katalambanô, cymmeryd gafael ar, cymmeryd meddiant o, gwneyd yn eiddo ddyn ei hun, gorddiwes, goddiweddyd, gorthrechu. “Rhodiwch tra fyddo genych y goleuni, fel na ddalio y tywyllwch chwi,” Ioan 12:35; “Un yn derbyn [yn cymmeryd meddiant, enill] y gamp” 1 Cor 9:24; “Fel y gallwyf ymaflyd yn y peth hwn hefyd yr ymaflwyd ynof gan Grist Iesu,” Phil 3:12. Dynoda y ferf yn y llais canolog, amgyffred, deall, dirnad (Act 4:13; 10:34; Eph 3:18). Desgrifir y goleuni a'r tywyllwch yma fel dau allu gelynol i'w gilydd, a dangosir anallu yr olaf i oddiweddyd, i drechu, i ddiffoddi, ac i ddyfetha y blaenaf. ef.
Y wawr a'r llawn‐oleuni.
6A daeth#1:6 Neu, yr ydoedd, cyfododd. Yr oedd y Gair, ond daeth y Llef. gwr, wedi ei anfon oddiwrth#1:6 para, oddiwrth, o bresenoldeb Duw, megys llys‐genhadydd. Dduw#Mal 3:1; 4:5, a'i enw Ioan: 7hwn a ddaeth er tystiolaeth, fel y tystiolaethai am y Goleuni, fel y credai pawb trwyddo ef#1:7 Sef Ioan.. 8Nid hwnw oedd y Goleuni, ond daeth fel y tystiolaethai am y Goleuni. 9Yr oedd y Goleuni gwirioneddol#1:9 Alêthinos, gwirioneddol, sylweddol, diledryw, perffaith, gwreiddiol, [dygwydda 8 o weithiau yn yr Efengyl, 10 yn y Dadguddiad, a 3 yn yr Epistol Cyntaf]. Dynoda alêthês gwir fel yn wrth‐gyferbyniol i gelwyddog; alêthinos y gwir fel yn wrthgyferbyniol i'r ffugiol. Y mae gair Crist yn wir, ond y mae efe ei hun yn wirioneddol., yr hwn sydd yn goleuo pob dyn, yn dyfod i'r byd#1:9 Rhai a gysylltant yn dyfod i'r byd a phob dyn; ond tebygol fod yma gyfeiriad at ddyfodiad graddol Crist drwy yr oesau, a'i lawn ymddangosiad yn nghyflawnder yr amser.. 10Yn y byd yr oedd efe, a'r byd a wnaethpwyd trwyddo ef, a'r byd#1:10 Tra y dynoda gê, y ddaear, tir, (mewn ystyr materol); oikoumenê, y byd fel yn boplogedig: aiôn, oes, yna oes y byd, y byd fel y mae dan reolaeth amser, y byd yn ei duedd lygredig ac yn ei yrfa bechadurus; ystyr kosmos yw cyfanrwydd y bydysawd fel cyfundraeth, yna dynoliaeth yn y byd, yn enwedig fel wedi syrthio oddiwrth Dduw. Yr olaf yw ei ystyr yn Ioan. Ni ddefnyddia efe aiôn o gwbl, ond kosmos 94 o weithiau yn ei Efengyl, a 24 yn ei Epistolau. nid adnabu ef. 11I'w etifeddiaeth#1:11 Llyth.: I'w eiddo [ta idia, ei feddiannau, ei wlad, ei gartref, ei etifeddiaeth, yn y rhyw ganolog]. ei hun y daeth, a'i bobl#1:11 Llyth.: a'i eiddo [hoi idioi, ei bobl, ei ddeiliaid, yn y rhyw wrrywaidd]. Gweler Dammeg y winllan, Mat 21:33–41; ta idia, y winllan; hoi idioi, y llafurwyr. ei hun nis croesawasant#1:11 Paralambanô, derbyn yn ewyllysgar, croesawu. Defnyddir lambanô, y ferf syml, yn yr adnod nesaf. ef. 12Ond cynifer ag a'i derbyniasant ef, efe a roddes iddynt hawl‐fraint#1:12 exousia, awdurdod gyfreithlawn, hawl, rhyddid, caniatâd, gallu wedi ei drosglwyddo, felly hawl‐fraint. i ddyfod yn blant Duw, sef i'r rhai sydd yn credu yn ei enw ef: 13y rhai a genedlwyd nid o waed#1:13 Llyth.: o waedydd, gan gyfeirio, yn ol rhai, at hynafiaid, ac, yn ol eraill, at y tâd a'r fam; ond efallai y defnyddir y gair yn ieithweddol, gan rymusu y syniad mai o'r gwaed yn benaf y ffurffr gwahanol ranau o'r corff., nac o ewyllys y cnawd, nac o ewyllys gwr, ond o Dduw.
Crist: ei ymgnawdoliad a'i ras.
14A'r Gair a wnaethpwyd#1:14 Neu, a ddaeth. yn gnawd, ac a ymbabellodd#1:14 skênoô, o skênê, pabell, tabernacl: felly yma, osododd i fyny ei babell. Cyfeiria yr Efengylwr at y Sanctaidd Sancteiddiolaf fel preswylfa Duw. Yr oedd yr Ymgnawdoliad yn sylweddoliad o hyn. Efallai yr awgrymwyd skênoô i Ioan o herwydd ei debygrwydd i Shecinah. Gweler hefyd Dad 21:3. yn ein plith ni, ac ni a welsom#1:14 theaomai, syllu yn daer, dyfal‐edrych, myfyr‐dremu. ei Ogoniant ef, — Gogoniant megys yr Unig‐anedig oddiwrth y Tâd#1:14 Neu, unig‐genedledig oddiwrth dâd [Gweler adnod 18]., ac efe yn llawn#1:14 Y mae yr ansoddair llawn yn perthyn i Gair. gras a gwirionedd. 15Y mae Ioan yn tystiolaethu am dano ef, ac yn para i lefain#1:15 Kekragen, yr amser perffaith, yn dangos effaith parhaol llef Ioan., gan ddywedyd Hwn#1:15 Felly A B2 D L Brnd. ond WH. Hwn oedd efe a ddywedodd א B1 C1. oedd yr un y dywedais am dano, Yr hwn sydd yn dyfod ar fy ol i sydd wedi myned o'm blaen i: canys yr oedd efe o'm blaen i#1:15 Llyth.: canys cyntaf mewn perthynas i mi oedd efe.. 16Canys#1:16 Canys א B C D L X Brnd.; Ac A Δ. o'i gyflawnder ef y derbyniasom ni oll, hyd y nod gras am ras#1:16 Neu, gras gyferbyn a gras, gras yn gyfnewid am ras, gras yn lle gras, fel pe buasai un gras yn cymmeryd lle un arall. Y mae pob gras a dawn i'w defnyddio, a pha fwyaf a roddwn, mwyaf i gyd a dderbyniwn. “Buost ffyddlon ar ychydig; mi a'th osodaf ar lawer.”. 17Canys y Gyfraith a roddwyd trwy Moses: y gras a'r gwirionedd a ddaeth trwy Iesu Grist. 18Nid oes neb erioed wedi gweled Duw: Duw#1:18 Duw Unig‐anedig א B C L; Tr. WH.; yr Unig‐anedig Fab A X Δ Al. Ti. Diw. Unig‐anedig#1:18 Llyth.: Unig‐genedledig. Am ymdriniaeth gyflawn o'r darlleniad pwysig hwn, gweler “Two Dissertations,” gan F. J. A. Hort, Caergrawnt, 1877. Ni wna y darlleniad ond cyfuno y ddau ddywediad, sef, fod y Gair yn Dduw (adn 1), a'i fod yn Unig‐genedledig (adn 14)., yr hwn sydd yn mynwes y Tâd, hwnw a eglurodd#1:18 exêgeomai, arwain allan, esbonio, deongli, amlygu. Defnyddir y gair mewn Groeg Clasurol am ddeongli dirgelion a chyfrinion dwyfol. Crist yw Esboniwr Duw a'i Drefn. yr oll.
Tystiolaeth Ioan Fedyddiwr
[Mat 3:3; Marc 1:3; Luc 1:4]
19A hon yw tystiolaeth Ioan, pan yr anfonodd yr Iuddewon ato#1:19 ato ef B C1 Brnd. Gad. א. ef, allan o Jerusalem, offeiriaid a Lefiaid, i ofyn iddo, Pwy wyt ti? 20Ac efe a gyffesodd, ac ni wadodd; a chyffesodd, Nid myfi yw y Crist. 21A hwy a ofynasant iddo, Beth ynte? Ai Elias wyt ti#Mal 4:5, 6? Ac y mae efe yn dywedyd, Nag ê#1:21 Llyth.: Nid wyf.. Ai y Proffwyd wyt ti? Ac efe a atebodd, Nag ê. 22Dywedasant gan hyny wrtho, Pwy wyt ti? fel y rhoddom ateb i'r rhai a'n danfonodd; beth yr wyt ti yn ei ddywedyd am danat dy hun? 23Eb efe, Myfi wyf lef un yn gwaeddi,#1:23 Neu, un yn gwaeddi yn y Diffaethwch.
Yn y Diffaethwch unionwch ffordd yr Arglwydd,
fel y dywedodd Esaiah y Proffwyd [[40:3]]. 24Ac#1:24 Felly A B C Brnd. ond La. A'r rhai a anfonasid oedd Δ A2 C3. yr oeddynt wedi eu danfon#1:24 Felly A B C Brnd. ond La. A'r rhai a anfonasid oedd Δ A2 C3. oddiwrth y Phariseaid. 25A hwy a ofynasant iddo, ac a ddywedasant wrtho, Paham gan hyny yr wyt ti yn bedyddio, os nad wyt ti y Crist, nac Elias, na'r Proffwyd? 26Ioan a atebodd iddynt, gan ddywedyd, Myfi wyf yn bedyddio mewn dwfr: yn eich canol chwi y mae un yn sefyll, yr hwn nid adwaenoch chwi, 27yr#1:27 efe yw A X Δ. Gad. א B C L Brnd. hwn sydd yn dyfod ar fy ol i,#1:27 yr hwn sydd wedi myned o'm blaen i A. Gad. א B C L Brnd., yr hwn nid ydwyf fi deilwng i ddatod carrai ei esgid. 28Y pethau hyn a gymmerasant le yn Bethania#1:28 Nid Bethania Lazarus, Martha, a Mair. Yr oedd dwy dref o'r enw Bethsaida [Marc 6:32; Ioan 1:44], a dwy o'r enw Cesarea [Mat 16:3; Act 8:40]. Bethania neu Batanea oedd y ffurf Arameig o'r gair Hebraeg Bashan. Bethania oedd y rhan‐barth o'r wlad, Bethabara y pentref.#1:28 Bethania א A B C Brnd. Bethabara C2., y tu hwnt i'r Iorddonen, lle yr oedd Ioan yn bedyddio.
29Tranoeth y mae#1:29 Ioan E F G. Gad. א A B C, &c., Brnd. efe yn canfod yr Iesu yn dyfod ato, ac y mae yn dywedyd,
Wele Oen#1:29 Oen, gan gyfeirio naill ai at (1) oen y Pasc, neu (2) oen y pech‐aberth (Lef 5:6), neu, yn hytrach, (3) oen prophwydoliaeth Esaiah 53:7. Cymharer Act 8:32. Fel iawn yr enwir ef yma. Defynddir amnos yma ac adnod 36, a 1 Petr 1:19; arnion, oen bychan, 30 o weithiau yn y Dadguddiad. Duw,
Yr hwn sydd yn cymmeryd ymaith#1:29 Golyga airôn naill ai cymmeryd ymaith neu cymmeryd arno. Crist yn dwyn pechod y byd gawn yn Es 53: pherô a ddefnyddir gan y LXX. yno, tra y dynodir cymmeryd ymaith bechod ganddynt gan airô, 1 Sam 15:25; 25:28. Y mae un yn golygu y llall: cymmerodd Crist bechod y byd arno, er mwyn ei gymmeryd ymaith. bechod y byd.
30Hwn yw efe am yr hwn y dywedais i, Ar fy ol i y mae gwr yn dyfod, yr hwn sydd wedi myned o'm blaen i: canys yr oedd efe o'm blaen i#1:30 Gwel adnod 15.. 31Ac myfi nid adwaenwn ef; eithr fel yr amlygid ef i Israel, o herwydd hyn y daethum i, gan fedyddio mewn dwfr. 32Ac Ioan a dystiolaethodd, gan ddywedyd, Yr wyf wedi gweled#1:32 tetheamai, yr wyf wedi sylwi yn fanwl, wedi myfyr‐dremu ar. yr Yspryd yn disgyn fel colomen allan o'r Nef, ac a arosodd arno ef#Es 11:2. 33Ac myfi nid adwaenwn ef; eithr yr hwn a'm hanfonodd i fedyddio mewn dwfr, efe a ddywedodd wrthyf, Ar bwy bynag y gwelych yr Yspryd yn disgyn ac yn aros arno, hwnw yw yr un sydd yn bedyddio mewn Yspryd Glân#1:33 Heb fannod, gan ddangos yr elfen Ddwyfol y bedyddid ynddi.. 34Ac yr wyf wedi gweled, ac wedi tystiolaethu, mai hwn yw Mab Duw.
Y Dysgyblion boreuaf.
35Tranoeth drachefn yr oedd Ioan yn sefyll a dau o'i Ddysgyblion ef; 36a chan edrych ar yr Iesu yn rhodio o amgylch, efe a ddywed, Wele Oen Duw. 37A'r ddau Ddysgybl a'i clywsant ef yn llefaru, ac a ganlynasant yr Iesu. 38A'r Iesu a droes; ac yn eu canfod hwynt yn canlyn, efe a ddywed wrthynt, Beth yr ydych chwi yn ei geisio? A hwy a ddywedasant wrtho, Rabbi, (yr hyn a olyga, wedi ei gyfieithu, Athraw), pa le yr wyt ti yn aros? 39Efe a ddywed wrthynt, Deuwch a chwi#1:39 chwi a welwch B C L Brnd. ond La. gwelwch א A Δ La. [o adnod 47]. a welwch. Hwy a ddaethant gan#1:39 gan hyny א A B C L X, &c. hyny, ac a welsant lle y mae efe yn aros, ac a arosasant gyd âg ef y diwrnod hwnw: yr oedd hi ynghylch y ddegfed#1:39 Deg o'r gloch yn y boreu, os yw Ioan yn mabwysiadu y cyfrifiad Rhufeinig o amser, ond y mae yn fwy tebygol mai y cyfrifiad Iuddewig a ddylyna, fel yr Efengylwyr eraill, yn enwedig gan yr ysgrifena ar gyfer Groegiaid Asia Leiaf, y rhai a gyfrifent amser yr un fath â'r Iuddewon. O du y cyfrifiad Rhufeinig, cawn Westcott, Ewald, Tholuck: o du yr un Iuddewig, Alford, Lange, Meyer, Godet. awr. 40Andreas, brawd Simon Petr, oedd un o'r ddau a glywsant o#1:40 Llyth.: oddiwrth. enau Ioan, ac a'i dylynasant ef. 41Y mae hwn yn cael gafael yn#1:41 Felly [prôton] A B X La. Tr. Al. Hwn oedd y cyntaf [prôtos] i gael gafael [h, y. o flaen Ioan] א L Tr. gyntaf yn ei frawd ei hun, Simon, ac y mae yn dywedyd wrtho, Yr ydym ni wedi cael gafael yn y Messia#1:41 Yr Hebraeg am Grist. Dygwydda yma a 4:25. (yr hyn wedi ei gyfieithu yw, Crist#1:41 Crist A B X Brnd.). 42Efe a'i dug ef at yr Iesu. Yr Iesu, wedi edrych arno ef, a ddywedodd, Ti yw Simon mab Ioan#1:42 Ioan א B L Brnd.: Jonah A Δ [yn Mat 16:17].: ti a elwir Cephas (yr hwn a gyfieithir, Petr#1:42 Neu, Carreg neu Graig.).
Dysgyblion ychwanegol.
43Tranoeth yr ewyllysiodd efe#1:43 yr Iesu F G H. Gad. א B L Brnd. fyned allan i Galilea, ac y mae efe yn cael Philip, ac yn dywedyd wrtho, Canlyn fi. 44A Philip oedd o Bethsaida#1:44 Sef Bethsaida Galilea, ar y tu gorllewinol i'r Môr, ac nid Bethsaida Julias., o ddinas Andreas a Phetr. 45Y mae Philip yn cael Nathanael#1:45 Nathanael, Rhodd Duw Num 1:8; 1 Cor 2:14. Lled debyg yr un a Bartholomeus., ac a ddywed wrtho, Yr ydym wedi cael yr hwn yr ysgrifenodd Moses yn y Gyfraith, a'r Proffwydi, am dano, Iesu o Nazareth, mab Joseph. 46A Nathanael a ddywedodd wrtho, A ddichon unrhyw beth da ddyfod#1:46 Llyth.: fod, “A ddichon unrhyw beth da fodoli, ag sydd yn rhan o, neu yn dal cysylltiad â Nazareth?” allan o Nazareth? Y mae Philip yn dywedyd wrtho, Tyred a gwel. 47Iesu a welodd Nathanael yn dyfod ato, ac y mae yn dywedyd am dano, Wele Israeliad yn wir, yn yr hwn nid oes twyll. 48Y mae Nathanael yn dywedyd wrtho, Pa fodd y mae#1:48 Gr. pothen, o ba le? pa fodd y gall fod? Gofyniad yn cyfleu syndod. dy fod yn fy adnabod i? Yr Iesu a atebodd ac a ddywedodd wrtho, Cyn i Philip dy alw, pan oeddit tàn y ffigysbren, mi a'th welais di. 49Nathanael a atebodd#1:49 ac a ddywed A. Gad. B L; gad. iddo א. iddo, Rabbi, Ti ydwyt Fab Duw; ti ydwyt Frenin Israel. 50Iesu a atebodd ac a ddywedodd wrtho ef, Ai o herwydd i mi ddywedyd i ti, Myfi a'th welais di dan y ffigysbren, yr ydwyt ti yn credu? ti a weli bethau mwy na'r rhai hyn. 51Ac y mae yn dywedyd wrtho, Yn wir, yn wir, meddaf i chwi, chwi#1:51 O hyn allan A Δ. Gad. א B L Brnd. a welwch y Nefoedd wedi agoryd, ac Angelion Duw yn esgyn ac yn disgyn ar Fab y Dyn#1:51 Y mae y Vulgate, argraffiadau Lachmann, Tischendorf, Alford, Lange, &c., yn cynnwys 52 o adnodau. Rhanant 38 yn ddwy adnod..
Chwazi Kounye ya:
Ioan 1: CTE
Pati Souliye
Pataje
Kopye
Ou vle gen souliye ou yo sere sou tout aparèy ou yo? Enskri oswa konekte
Cyfieithiad Newydd o'r Testament Newydd gyda Nodiadau gan Dr William Edwards. Cyhoeddwyd mewn 4 cyfrol 1894-1915.